‘Onverschrokken de toekomst tegemoet’
 
New York heeft een doel
“New York trekt mensen uit alle delen van de wereld. Mensen die anders zijn dan jij, of het nu gaat om ras, geloof, uiterlijk of gedrag, vormen geen bedreiging. Want ze wonen naast je. Dat is de kracht van New York. En ik denk dat de toekomst van de stad, als deze economische crisis voorbij is, beter is dan elders. Hoe meer landen en steden zich verzetten tegen immigratie des te beter is het voor New York. Wij krijgen mensen met een droom die hard willen werken. Wij accepteren nieuwe culturen. Mij interesseert alleen onze relatie nu en in de toekomst. Mensen mogen trots zijn hier op hun afkomst en op wie ze nu zijn.
De grote bijdrage van de Nederlanders aan NY was de openheid en tolerantie in een tijd dat dit niet vanzelfsprekend was.”
 
Ik citeer burgemeester Michael Bloomberg van NYCY die deze krachtige woorden sprak in een interview met Dirk van Weelden voor het programma ‘The New York Connection, dat de afgelopen zondagen te zien was op tv.
 

Terwijl in het Europa van de 17e eeuw de intolerantie de norm was was dit in de Republiek der Nederlanden niet zo. Het was een land waar mensen van heinde en verre naar toe trokken die een ander beter en vooral vrijer leven wensten en dat kon ook want de vrijheid van geest en geweten en handel was gegarandeerd. Het waren mensen uit dat land die overzee in 1609 een nieuwe kolonie stichtten en het was dan ook niet vreemd dat die nieuwe kolonie diezelfde verscheidenheid aan mensen en culturen herbergden onder de vrijheid van geest.
 
We herdenken dit jaar dat 400 jaar geleden Hudson aan land ging op Mannahatta onder de vlag van de West Indien Compagnie. De nieuwe kolonie werd Nieuw Amsterdam genoemd, het latere NY.
De New Yorkse burgemeester weet waar hij naar toe wil – een vitale stad die de huidige crisis snel te boven kan komen - en hij heeft een idee hoe hij bij dat doel gaat komen – met behulp van tolerantie, vrijheid, en daardoor een ononderbroken toestroom van talent en nieuwe kennis en gewoonten, dat leidt tot een continue veerkrachtige beroepsbevolking. “New York en de Verenigde Staten hebben zich altijd gerealiseerd dat een open en dynamische samenleving sterker is dan een dichtgetimmerde, gereguleerde en schijnbaar homogene samenleving” schreef Frans Verhagen afgelopen week in de Groene Amsterdammer.
 
Hoe groot is het contrast met het land dat deze waarden ooit naar New York bracht, ons land dus. En hoe ernstig de gevolgen, zeker op een moment van grote crises.
 
Nederland dobbert doelloos rond
Bij ons overheerst de neiging de slagbomen dicht te doen. In ons huis Nederland wordt in toenemende mate kracht ontleent door de ander, de vreemdeling, de reiziger, de zoeker uit andere continenten zwart te maken, te  verketteren. Want kracht uit zichzelf ontbreekt.
 
Als jezelf los bent geraakt van je kernwaarden, onverschrokken vrijheidsdrang - conditio sine qua non voor creatie, innovatie en uitmuntendheid -, onvervreemdbare tolerantie,  - nieuwsgierigheid naar het andere en het nieuwe, -het fundamentele respect voor andersdenkenden of –gelovigen - ,als je zo gezegd in een identiteitscrisis terecht bent gekomen, dan is het niet vreemd dat je verbaasd of wellicht angstig reageert op mensen die juist heel gearticuleerd hun in jouw ogen vreemde cultuur of religie aanhangen. Dan is het niet vreemd dat je niet meer ziet wat er echt moet gebeuren om Nederland door de economische crisis heen te helpen. Vreemd is het niet, maar wel desastreus. Want de angstige roep “Pas je aan” lost de gevolgen van een diepe economische en langzaamaan ook een sociale crisis niet op.
 
Want angst heeft zich van ons meester gemaakt
In plaats van onverschrokken de toekomst tegemoet te treden heeft de angst zich van ons meester gemaakt. Waar leidt dat toe?
 
Tot angst voor de burger bijvoorbeeld. De regering heeft een ongeremde behoefte de burgers te "bewaken" met inbreuk op hun privacy als schadelijk gevolg. Het privédomein van de burger is verworden tot een schuilplaats van het kwaad in plaats van een domein dat de bescherming van de overheid verdient. De regering bewaart inmiddels onze vingerafdrukken, sms’jes, emails, gebelde telefoonnummers, maar ook meldingen over onze kinderen en ons medicijngebruik. Nergens in de beschaafde democratieen wordt met zoveel gemak de burger bespied, gespot, getapt en zijn privacy met voeten getreden. De regering kijkt er vervolgens raar van op dat de alom gewantrouwde burger haar eigen overheid niet meer vertrouwt.
 
Het leidt ook tot angst voor risico’s en aansprakelijkheid. De politiek reageert bijkans heviger op incidenten dan op structurele problemen. Voor ieder incident moet de schuldige gevonden worden. Er is een afrekencultuur ontstaan in onze samenleving, die ook het politieke klimaat steeds meer heeft besmet. Enerzijds leidt het na elk incident tot verlamming en tot nog meer verantwoordingslast. Daarom belasten we de uitvoerders in de zorg, de jeugdzorg, het onderwijs, de sociale zekerheid, de politie met enorme hoeveelheden overleg en administratieve bureaucratische lasten. Ik sprak laatst met een specifieke jeugdzorginstelling. De professionals aldaar waren slechts in 17% van hun tijd bezig met de jongeren die hulp nodig hadden. De rest ging op aan overleg en registratie. Anderzijds leidt het tot verlamming en verstarring in het openbaar bestuur zoals Frank de Grave onlangs in het NRC Handelsblad betoogde, omdat bestuurders geen grote projecten meer aandurven omdat die per definitie haast altijd complex zijn en in hun uitkomst niet zelden leiden tot financiele tekorten. Het zogenaamde slagvaardige optreden tijdens incidenten leidt dus uiteindelijk tot niks doen.
 
Er is angst voor de ander. De overheid vraagt steeds vaker aan ‘de ander’ om zijn identiteit te ontkennen. We vertrouwen de immigrant uit Iran of Marokko pas als die verklaart niet-moslim, niet-allochtoon, niet-vreemdeling te zijn. Wij willen niet de ander zijn. Wij willen ons kunnen afzetten. In de afzetting hopen we een eigen identiteit te krijgen. Mensen die met trots en hoop hierheen zijn gekomen, maken we tot angstige mensen. Wij zijn bang voor de ander in ons, bang voor de ander naast ons.
 
In dezelfde documentaire ‘The New York connection’ zijn we getuige van het afnemen van de naturalisatie-eed aan 250 mensen ter verkrijging van hun staatsburgerschap. Rechter Eric Vitaliano spreekt daarbij de volgende woorden:
 
“Ik zie hier mensen uit alle delen van de wereld, een prachtig tableau van Amerika en een herbevestiging van waar de Verenigde Staten altijd voor hebben gestaan. Ik sta hier voor u als een nakomeling van Italiaanse voorouders die honderd jaar geleden dezelfde reis hebben gemaakt als u nu. Om hier een beter leven te beginnen. En nu staat een kleinkind hier voor u, door de President van de VS benoemd tot rechter in dit arrondissement. Zo zou het ook uw kinderen of kleinkinderen kunnen vergaan. Dat hoort bij de Amerikaanse belofte. Verstop uw identiteit niet. Maak die fout niet. Behoud uw taal, uw cultuur, behoud uw geloof. Niet alleen om ze te behouden en door te geven aan uw eigen kinderen en kleinkinderen. Maar ook om ze te delen met amerikanen die niet als u zijn. Dat maakt Amerika sterk. Samenleven in plaats van assimileren. NY is geen melting pot maar een Mulligan’s stew, een stoofpot, er zitten veel verschillende ingredienten in en een vloeistof die alles bij elkaar houdt. Maar je kunt de aardappels nog proeven en zien, zo ook de selderij, de wortels en de uien.”
 
Mijnheer de voorzitter ik vraag op dit punt de minister-president heel nadrukkelijk naar de visie van dit kabinet op de maatschappij. En dan graag een antwoord dat meer is dan de quote ‘zo gaan we niet met elkaar om’. Durft u rechter Eric Vitaliano na te zeggen? Is dat ook uw visie op het samenleven met verschillen? Neemt ook u afstand van de assimilatie-politiek? Hoe ziet uw Nederland er over 10 a 15 jaar uit? Een seculier land met ge-assimileerde moslims?
 
De grootste crisis zit in de identiteit
Hoever zijn we afgedreven van de lef en de mentaliteit van de stichters van NY?
Wij zijn in de jaren onder uw leiding een land geworden dat dorps en angstig en kleingeestig is. Volgens mijn fractie is het thema waarlangs we de verklaring moeten zoeken het thema van identiteit. En volgens ons kampt dit land en u niet daarvan uitgezonderd met een ernstige crisis op dit vlak. In een identiteitscrisis nemen de emoties en sentimenten de macht over van de rationaliteit, de analyse, de feitenkennis.
 
We zien het aan de vox populi bij onbegrepen uitspraken van rechters. Je herstelt het vertrouwen van burgers in de politiek niet door op die momenten hen naar de mond te praten. Het getuigt juist van lef en beschaving door met gezag en onverkort achter de onvervreemdbare uitgangspunten te blijven staan van de Trias Politica. Doe je dat niet dan laat je sluipenderwijs toe dat er met bijlen gehakt wordt aan de wortels van onze beschaving en van de parlementaire democratie en rechtstaat. Nog even en dan kunnen we, zo vrezen wij, ook spreken van een ernstige crisis op dat vlak.
 
Als je in een identiteitscrisis zit is het lastig om onverschrokken de toekomst tegemoet te treden, is het lastig om een verhaal te hebben waar toe, is het lastig om de noodzakelijke beslissingen te nemen teneinde die bijdragen te leveren die onder uw mogelijkheden liggen om de diverse crises het hoofd te bieden. Daarom schuift u zaken voor u uit. Stelt u 19 werkgroepen in.
 
Ik kan niet anders dan concluderen dat de angst zich heeft uitgebreid naar angst om te regeren en een angst voor het grote verhaal of de grote thema’s
Mijnheer de Voorzitter, ik vraag de regering deze Kamer en de Nederlandse bevolking te vertellen waarnaar zij op weg is, wat hun antwoorden zijn op de grote vraagstukken van deze tijd, wat hun horizon is, en wat de regering gaat doen om bij die horizon te komen. De wat-vraag is een vraag die het landsbestuur moet invullen. De regering en het parlement hebben immers dit primaat, niet 19 ambtelijke werkgroepen. Die 19 werkgroepen is de omgekeerde wereld: de ambtenaren die het beleid/de visie van de regering zouden moeten omzetten worden nu beleidsmakers. Daarbij hebben we het idée dat het ook nog eens dwars tegen de gangbare structuren van de departementen en wat gebruikelijk is bij de IBO’s ingaat. In de hilarische serie ‘Sorry minister’ zeiden de ambtenaren gisteren tegen elkaar na een conflict met de minister over een hol, nietszeggend ambtelijk rapport: ‘Straks gaan ze nog beleid maken, dat zou een ramp zijn!’
 
Als Mozes 19 werkgroepen had ingesteld dan zou het volk Israel nu nog bij de vleespotten in het slavenhuis van Egypte zitten. Maar dat deed Mozes niet, want Mozes had wel een doel voor ogen, hij had focus en lef. Hij leidde zijn volk trefzeker. Ook door de onzekere tijden van woestijn heen.
 
We kunnen onze kracht hervinden
Zoals New York zijn identiteit ontleent aan het juist erkennen en respecteren van de veelheid aan verschillende identiteiten, zo kan ook Europa zijn. Want als de Europese identiteit al bestaat dan is het juist in de erkenning en het respecteren van de verzameling van een veelheid van identiteiten, culturen, talen, politieke opvattingen, volksliederen en vlaggen.
Het is heel goed mogelijk, dat de globalisering ook angstaanjagend is voor mensen. Dan is het juist aan een regering, en eigenlijk aan alle politici, om het vertrouwen te voeden. In de toekomst, in onze Europese samenwerking. Een verhaal vertellen, dat laat zien hoe onze belangen niet los staan van die van anderen elders in de wereld. En hoe we die alleen gezamenlijk kunnen dienen. Vertrouwen versterken is moeilijker dan angst versterken. Maar het is wel onze verantwoordelijkheid.  
 
[Voorzitter, de moraal van mijn verhaal tot nu toe is, wie – een kabinet dat – angst uitstraalt, zaait, zal geen vertrouwen oogsten. Er is ook een andere kant aan dit verhaal: wie vals vertrouwen, zaait zal angst oogsten. In de ondergang van de DSB hebben we dat in een nacht zien gebeuren. Opgetuigde advertenties moesten doen geloven dat lenen bij Frisia en hoe al die producten ook mogen heten, nauwelijks risico’s zouden opleveren tot de rekening werd gepresenteerd. DSB poetste haar beeld op door – nog geen vier jaar geleden – het verkrijgen van een officiële bankvergunning. (Hoe kan dat eigenlijk is mijn vraag, terwijl bankieren toch niet eigenlijk de  verdienbasis is van deze organisatie? DSB was voornamelijk een intermediair.) Het betrouwbare imago is opgepoetst door het benoemen van leden in de Raad van Bestuur van voormalig VVD kabinetsleden. Mensen zijn gerustgesteld door – toen al bekend was dat de organisatie, ik spreek niet van bank – de het oordeel van de Nederlandse Bank dat er niets mis zou zijn met de liquiditeit en solvabiliteit van  DSB. Voorzitter ik krijg een ijselijk Icesave gevoel. Per saldo resteert schade, onzekerheid en angst. ]
 
 
 
GroenLinks heeft geen angst voor het schetsen van een horizon.
 
De fractie van GroenLinks heeft voorzetten gedaan voor de grote vraagstukken van deze tijd, en deze van een antwoord voorzien: zowel in de ‘Tegenbegroting 2010 Groen Werkt!’ als in onze Green Deal van vorig jaar. Wij willen een doorbraak in duurzame energie. En dat is nodig. In plaats van investeren in wind en zonne-energie bouwen de  energiebedrijven vier nieuwe kolencentrales. Nederland is een achterblijver in Europa. Wij willen een kabinet dat visie heeft op de samenhang van de verschillende crises, klimaat- voedsel- grondstoffen-  financiele en economische crisis en daarop zijn  aanpak presenteert.
Wij willen een investeringsregering. Waar zijn de activiteiten van het innovatieplatform? Steekt u daar nog energie in? Of gaat alle tijd naar  het drijvend houden van het dobberende bootje van dit kabinet in plaats van het landsbelang?
Wij willen een investeringskabinet dat de analyses van de commissie Bakker in het rapport ‘Naar een toekomst die werkt’ voortvarend in actie opppakt en door de oogharen van deze crisis kijkt naar de behoeften van de arbeidsmarkt van overmorgen. Met  van werk naar werk helpen nu en alle aandacht voor jeugdigen, hoe voor de hand liggend ook, laat u ouderen, mensen die al langer een uitkering hebben en mensen met een arbeidsbeperking stevig in de kou staan.
Wij staan voor een verzorgingsstaat die mensen zekerheid biedt op hun emancipatie, waardoor echt iedereen kan meedoen en niet alleen de fortuinlijke insiders. Bovendien staat het dorpse geneuzel de noodzakelijke migratie in de weg. Terwijl die nodig is om ons land sociaal en economisch mee te laten doen. Wij bieden deze regering graag onze plannen aan. Wij bieden ook in deze tijden nadrukkelijk samenwerken en meedenken aan.
 
Komt deze regering niet snel uit haar eigen crisis, waardoor zij niet in staat is tot antwoorden te geven, geef dan uw opdracht terug, is onze oproep, zodat een nieuw landsbestuur kan gaan doen wat een landsbestuur moet doen, namelijk besturen en het volk naar een andere, betere toekomst leiden.