Gezamenlijk artikel van PvdA en GroenLinks over maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Regeringen behoren het welzijn van hun burgers en het milieu te beschermen. Dat moeten ze niet overlaten aan bedrijven of -in het beste geval- aan vrijwillige afspraken. Multinationals blijken keer op keer hun verantwoordelijkheid naar mens en milieu te kunnen ontlopen door zich te vestigen in het buitenland. Dat bleek gisteren overduidelijk toen Dow Chemicals weigerde te praten met Indiase actievoerders over de voortdurende gevolgen van de giframp in Bhopal 18 jaar geleden. Daarom moeten multinationale bedrijven een verplichte rapportage geven over de milieu en arbeidsomstandigheden in alle landen waar zij opereren. Daarnaast moet een regeling komen die de bedrijven aansprakelijkheid stelt voor de slachtoffers van vervuiling en andere milieuschade.
Bedrijven hebben invloed op samenlevingen waar ook ter wereld. Idealiter gaat die "invloed" gepaard met vooruitgang, werkgelegenheid en armoedebestrijding. Bedrijven zijn dan trots op de economische vooruitgang die daarmee tot stand komt. Zij voelen zich er verantwoordelijk voor. Echter, verantwoordelijkheid houdt meer in dan zorgen voor economische groei. Verantwoordelijkheid betekent ook dat ondernemingen voldoen aan afgesproken waarden en normen. Dat geldt als eerste voor de wetten in het land waar het bedrijf gevestigd is. Maar er is meer. Juist multinationals dienen te voldoen aan de internationaal aanvaarde verdragen op het gebied van arbeidsrechten, mensenrechten en milieu. Juist omdat multinationals ook de eersten zijn die profiteren van globalisering. Zij boren nieuwe markten aan of vinden aantrekkelijke productielocaties. Omdat India een opkomende markt is organiseerde de regering onlangs een handelsmissie naar India.
Op de eerste plaats gaan multinationals in India op zoek gaan naar lagere kosten voor de productie van goederen of diensten. Dat niet-economische belangen daarbij secundair zijn kan leiden tot dramatische gevolgen voor mens en milieu. Het meest tragische voorbeeld is de chemische ramp in Bhopal, India. Ruim 18 jaar geleden al ontsnapte dodelijk gas uit en pesticidenfabriek maar het gif ligt nog steeds op het bedrijfsterrein. Kinderen spelen op de giftige grond en moeders zetten thee met giftig drinkwater. De ramp was het gevolg van een totaal gebrek aan verantwoordelijkheid van de toenmalige eigenaar. Het bedrijf is overgenomen door Dow Chemicals. Er vallen nog dageljks slachtoffers en de weigering van Dow Chemicals om elke vorm van verantwoording te accepteren is beschamend en een duidelijk voorbeeld van onverantwoord gedrag van ondernemingen. Helaas ziet de regering dit anders. Zij ziet het niet als haar taak om Dow op haar verantwoording te wijzen of te pleiten voor bindende regels voor multinationals. Afgelopen dinsdag brachten actievoerders giftige grond uit Bhopal naar het bedrijf dat verantwoordelijk is. Dow weigerde elk gesprek. In Nederland is dit ongehoord. De voortdurende ramp in Bhopal laat zien dat bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid ontlopen door vestiging in het buitenland. Vrijwillige richtlijnen blijken telkens onvoldoende.
Eerder hebben wij een initiatiefwetsvoorstel ingediend over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen waarin bedrijven een verplichte rapportage geven ver milieu en arbeidsomstandigheden. In de nieuwe Kamer zullen wij naast dit voorstel proberen te komen tot een regeling die aansprakelijkheid regelt. Juist dat laatste is belangrijk omdat bijvoorbeeld de olieramp voor de Spaanse kust laat zien wat de kosten zijn voor de overheid, mens en milieu als vervuilers hun morele verantwoordelijkheid en de kosten voor milieuschade ontlopen.
Bert Koenders, Tweede Kamerlid, Partij van de Arbeid
Kees Vendrik, Tweede Kamerlid GroenLinks