In het debat over de islam worden vluchtelingen als Afshin Ellian omarmd als kenner van deze religie. Maar vervolging leidt niet automatisch tot het veroordelen van de héle islam.

De Nederlands-Iraanse rechtsgeleerde Afshin Ellian roept regelmatig op door te gaan met het polemiseren van het debat over de islam. Hij bevindt zich daarbij in het gezelschap van andere liefhebbers van de Verlichting, die de islam onverenigbaar vinden met de Nederlandse beschaving.
Voor sommigen kan het niet hard genoeg. Wilders wil geen moslim meer het land inlaten, Nawijn vat het harde beleid van dit kabinet zelfs samen als 'eigen volk laatst'. Moslimbashing is in Nederland in korte tijd een populair gezelschapsspel geworden, maar voor de moslims in de polder is dat al lang geen spel meer.

De Amerikaanse Midden-Oosten-des-kundige Graham Fuller ziet de politieke islam als een zeer breed pallet. Je kunt de islam niet op één hoop gooien en tot de vijand van het Westen verklaren. Hij rekent Iran, Saoedi-Arabië én de huidige regering in Turkije tot de politieke islam. De dramatische situatie in Iran is dan ook niet per se gelijk aan dé politieke islam, zoals Ellian steeds beweert. Het is evenmin mogelijk om alle misstanden in de islamitische wereld (van terrorisme tot vrouwenonderdrukking) terug te brengen tot de essentie van de Koran.

Olivier Roy, één van de belangrijkste kenners van de hedendaagse ontwikkelingen binnen de islam, zegt:

,,Het enige wat telt, is wat moslims zeggen dat er in de Koran staat; en bij gebrek aan een gecentraliseerde kerk blijkt uit de verscheidenheid van hun antwoorden hoe volkomen zinloos het is een eenduidige waarheid te zoeken." De liberale strijders tegen de islam geven met al hun generalisaties blijk van weinig kennis van de belevingswereld van moslimimmigranten in ons land. Laat staan dat zij iets snappen van de drijfveren en mechanismen die een deel van deze moslims verleiden tot radicalisme.

Zulke opinies kan men beter niet te gemakkelijk volgen. Ook al heb je geleden onder een fundamentalistisch islamitisch regime, je hebt de waarheid over de politieke islam niet in pacht. Toch nemen veel Nederlandse intellectuelen en politici de opvatting van deze 'ervaringsdeskundigen' als leidraad. Die sympathie is nogal selectief en gestoeld op opportunisme en populisme. Zij zeggen namelijk wat een deel van Nederland graag wil horen. Immers, we leven in een land waar de islamofobie twee keer zo hoog is als bijvoorbeeld in Spanje. Terwijl het islamitische terrorisme daar veel meer slachtoffers heeft gemaakt.

Hoe selectief de bewondering voor bijvoorbeeld Afshin Ellian is, blijkt wanneer je bedenkt dat er ruim 25 000 Iraniërs in Nederland leven. De meerderheid is net als hij gevlucht voor de Iraanse mollahs. Velen van hen zijn hoogopgeleid en succesvol geintegreerd in dit land. Ze vertonen dus veel overeenkomsten met Ellian.

Je zou denken dat er veel meer Iraanse Nederlanders rondlopen met soortgelijke radicale tirades tegen de islam. Dat is echter niet zo. Andere Iraanse Nederlanders hebben geleerd van de Nederlandse tolerantie en van hun ervaringen met de islamitische tirannie in Iran. Die wordt alleen maar sterker wanneer de voedingsbodem ervoor niet serieus wordt genomen. Een arrogante seculiere houding ten aanzien van religie heeft de fundamentalisten in Iran vrij baan gegeven om gefrustreerde jongeren te mobiliseren. Wie religie belachelijk en achterlijk noemt, draagt bij aan de polarisatie waar extremisten garen bij spinnen.

Het is goed mogelijk om geloof en emancipatie te combineren. Ook dat is in het hedendaagse Iran te zien. Zonder die nuance kan de dynamiek in de islamitische wereld niet begrepen worden.

Er is ook niks democratisch aan het uit willen bannen van verschillen.

Niet iedereen hoeft seculier en gek op de Verlichting te zijn. Democratie is meer dan je stem uitbrengen: democratie gaat om een cultuur die diversiteit insluit. Polariserend zwart-wit denken is daarom weinig democratisch.

In Nederland staan moslimjongeren voor een dilemma. Kiezen we voor de Nederlandse samenleving waar we als 'achterlijk' en 'gevaarlijk' worden afgeschilderd? Of kiezen we voor een terugkeer naar onze eigen achtergrond? Het afgeven op de islam van de laatste tijd heeft deze jongeren ontmoedigd hun best te doen deel uit te maken van deze samenleving. Hier ligt een belangrijke voedingsbodem voor de mobilisatie door extreme groepen.

Een ander belangrijk onderdeel van die voedingsbodem zit in het buitenland: de onrechtvaardige situatie in het Midden-Oosten, Tsjetsjenië en de rampzalige oorlog in Irak. De voorstanders van de harde confrontatie met de islam versterken deze voedingsbodem. In dat opzicht staan wij pal tegenover hen. Juist omdat wij het extremisme serieus nemen en uit willen bannen.

We moeten af van de simpele karikaturen van de islam en van moslims. De islam en de islamitische wereld zijn divers en volop in beweging. Daarbij horen helaas ook zeer zorgelijke en explosieve ontwikkelingen. Die moeten we niet alleen nauwkeurig in de gaten houden, we moeten ook passend handelen.

Ook in Nederland. Met ongeveer één miljoen moslimburgers is de islam een interne aangelegenheid geworden. We komen daar niet verder mee als we allemaal blijven mopperen, generaliseren en ons onbegrepen voelen. We moeten verscheidenheid de ruimte durven geven en elke vorm van extremisme en intolerantie bestrijden. Dat is de enige manier om verdere escalatie en radicalisering te voorkomen.
 
Farah Karimi, Halleh Ghorashi en Shervin Nekuee