GroenLinks is altijd warm voorstander geweest van de kilometerheffing. Door het bezit en gebruik van auto’s eerlijk te belasten, kan er flinke milieuwinst geboekt worden. Dat kan via een gedifferentieerde heffing, waarbij je autorijden in de stad en in de spits duurder maakt en een flinke prikkel inbouwt die schone auto’s goedkoper en vieze auto’s duurder maken. Maar door de invulling die deze minister eraan geeft, begint ons enthousiasme te bekoelen. Het succes van de kilometerheffing valt of staat met de manier waarop deze ingevoerd wordt. GroenLinks wil dat minister Eurlings expliciete doelstellingen opneemt in de wet op de Kilometerprijs, bijvoorbeeld een reductie van tien Megaton CO2.

Gaandeweg de rit wordt duidelijk, dat het kabinet de heffing zo vorm geeft, dat het milieurendement steeds twijfelachtiger wordt. Het kabinet wil zowel de wegenbelasting als de aanschafbelasting omzetten in een variabele kilometerprijs, terwijl ze ook al heeft bepaald dat de automobilist er per saldo niet slechter af mogen zijn. Daarmee begint het enthousiasme van GroenLinks te bekoelen: we steunen een groene heffing, maar hebben grote problemen met een heffing die leidt tot véél meer auto’s, grotere auto’s en extra wegen.

GroenLinks heeft vijf hoofdbezwaren tegen de voorstellen van het kabinet:

• Milieuwinst staat niet als doel omschreven
Het kabinetsbesluit steunt op de vier principes eerlijkheid, draagvlak, betaalbaarheid en bereikbaarheid. GroenLinks mist het principe duurzaamheid. Concreet willen we dat de kilometerheffing leidt tot 10 Megaton minder CO2 door het wegverkeer.

• De aanschafbelasting moet blijven
De aanschafbelasting op auto’s, de BPM, wordt helemaal afgeschaft, waardoor een gemiddelde auto 6.000 euro goedkoper wordt. Dat heeft twee gevolgen: mensen gaan zwaardere auto’s kopen, die meer vervuilen en meer mensen gaan een auto kopen. GroenLinks is bang dat een prijsprikkel op de korte termijn in de showroom veel sterker werkt dan een prijsprikkel op lange termijn via de kilometerheffing. Een grotere auto valt weliswaar in een hoger kilometertarief, maar houden mensen daar nu echt rekening mee als zo’n auto opeens binnen financieel handbereik komt? Het enthousiasme waarmee BOVAG en RAI de afschaffing van de BPM begroeten is dan ook omgekeerd evenredig met dat van GroenLinks.

• De autolasten gaan omlaag
In plaats van meer, gaan alle automobilist samen per saldo twee miljard minder betalen dan onder het huidige systeem. Als de modellen kloppen, zal de kilometerheffing ertoe leiden dat er minder kilometers gereden worden. Daardoor loopt de overheid accijns mis en komt er ook minder binnen aan belastinggeld dan onder het huidige stelsel. In plaats van dat tekort door te berekenen via een hogere kilometerprijs, lapt het kabinet 1 miljard zelf bij om het infrafonds te vullen. De andere miljard wordt opgebracht door de provinciale belastingbetaler, want er komt een nieuwe belasting in plaats van de auto-gelieerde ‘opcenten’. GroenLinks vindt juist, dat de kilometerprijs omhoog zou moeten, als blikt dat het milieurendement tegenvalt.

• Extra asfalt wordt gefinancierd uit de kilometerheffing
Naast de gewone kilometerheffing, komt er een extra heffing voor wegen waar nu nog te weinig geld voor is. Die kunnen dan vast worden aangelegd, terwijl de gebruikers wat extra’s gaan betalen om erover heen te rijden. GroenLinks is tegen zo’n asfaltheffing, die de milieuproblemen alleen maar groter maakt.

• Geen kilometerprijs, maar een belasting op mobiliteit
In de plannen wordt de kilometerheffing omschreven als ‘de implementatie van een kilometerprijs, versnellingsprijs en tol’. Automobilisten worden gezien als consumenten, die een prijs betalen voor het product waar ze om vragen: wegcapaciteit. Dat is een rare benadering, de overheid is geen bedrijf dat producten verkoopt, maar moet belangen afwegen, bijvoorbeeld schone lucht versus het oplossen van files. Het gaat om belastinggeld, waarmee verschillende doelen gediend kunnen worden. GroenLinks vindt dat de opbrengst van de kilometerheffing ook besteed moet kunnen worden aan andere zaken dan infrastructuur, bijvoorbeeld de zorg voor mensen met luchtwegaandoeningen.

Een goed vormgegeven kilometerheffing, waarbij de aanschafbelasting blijft bestaan, die fors verschil maakt tussen waar, wanneer en in wat voor een auto je rijdt en waarvan de opbrengsten kunnen stijgen als het milieu daarom vraagt, is een mooie milieumaatregel, die GroenLinks van harte steunt. Dat valt van de kabinetsvoorstellen nog te bezien.

Wijnand Duyvendak