Wie de solidariteit ondermijnt, holt de publieke moraal uit en zorgt voor verharding in de samenleving. Dat is precies wat het kabinet Balkenende doet door de rekening voor de economische problemen neer te leggen bij de meest kwetsbare groepen.

Bijdrage Marijke Vos (GroenLinks)

Plenair debat 'georganiseerde solidariteit', 16 december 2003

Ik neem u even mee terug naar 5 december, het gesprek met de minister-president.

Hij reageerde op schokkende cijfers over koopkrachtverlies voor grote groepen minima, chronisch zieken en gehandicapten.

En wat vond de premier ervan?

Nee, de omvang, 1,6 miljoen huishoudens die er meer dan 1% op achteruitgaan, verrast hem niet. 'Verrassen is een heel groot woord'.

De verslaggever: 'U zei dat er wat pieken aan beide kanten (van de -1 en de 0) zullen zitten. Maar 1,6 miljoen pieken is wel een beetje veel'.

Ach, zei de premier, 'pieken, dat kan soms erg uitslaan'

De verslaggever probeerde het nog een keer: 'Nee, maar als u zegt: het zit tussen de nul en de min 1 en er gaan er 1,6 miljoen door dat niveau heen, dan moet je toch wel schrikken, lijkt me.'

'Ach', zei de premier, 'schrikken? Nee, schrikken van de cijfers….nee…..'

De schrijnende gevolgen van het beleid deerden hen niet.

'Het kan', zo sprak de Geus namens het kabinet.

Toch keek het kabinet op 5 december nog eens terug.

Niet naar de mensen die in de kou staan, maar naar de publiciteit.

'Want', zei de premier, 'Ik ben niet gelukkig met het beeld van een Kabinet dat te weinig oog zou hebben voor mensen in moeilijke omstandigheden.'

Kortom, deze premier schrikt niet van de schrijnende gevolgen van zijn beleid.

Want dat wist hij allang.

Nee, deze premier schrikt van de beeldvorming.

Hij verandert niet zijn inkomenspolitiek maar zijn imagopolitiek.

Terwijl deze premier beloften heeft gedaan.

U beloofde een schild voor de zwakken.

U zei hier tijdens de Algemene Beschouwingen: 'Wij zullen zorgen dat de inkomensontwikkeling evenwichtig is. Iedereen zal tussen de 0 en –1% zitten. Wij doen extra zaken voor de chronisch zieken,…'

Ook in de 1e Kamer beloofde u dat niemand er in 2004 meer dan 1 procent op achter uit zou gaan.

Maar door de harde ingrepen in de bijstand, de huursubsidie en de zorg is het schild voor de zwakken doorzeefd.

Wat overblijft, is een vergiet.

Uw schild voor de zwakken is verworden tot een vergiet voor de chronisch zieken.

Groenlinks vroeg in een motie bij de Algemene Beschouwingen om inzicht in de effecten van alle maatregelen voor mensen op en rond het minimum.

De premier vond die motie onnodig.

We mochten alle vragen stellen.

Dat hebben we geweten.

Als het kabinet ergens geen antwoord op gaf, was het op vragen naar de koopkrachteffecten voor deze groepen.

Pas op 28 november kwam op verzoek van GroenLinks de brief die de achteruitgang tot 8% in beeld bracht.

En nog was het plaatje niet compleet.

Want de bezuinigingen op de bijzondere bijstand waren niet meegerekend.

Premier, het was géén vertoning van u en uw kabinet. Uw regie is zoek.

En dat is bijzonder schrijnend voor mensen die geen kant uit kunnen.

Wij vragen u voor 1 maart te evalueren wat de koopkrachteffecten voor de chronisch zieken, gehandicapten en minima zijn. Graag een reactie.

Na veel hangen en wurgen heeft de Kamer enkele verzachtingen afgedwongen.

Het kabinet deed dat schoorvoetend en met overduidelijke tegenzin.

Een genante vertoning, zo zei Doekle Terpstra terecht.

Maar veel mensen zullen weinig merken van deze maatregelen.

Nog steeds verliest een grote groep meer dan 1% van hun koopkracht.

De armoedemonitor toont vandaag aan dat de armoede weer stijgt in Nederland.

Dit is een direct gevolg van het kabinetsbeleid.

Het is een schande dat 5 tot 10 procent van de huishoudens kampt met sociale uitsluiting.

De Robin Hood heffing had daar iets aan kunnen doen.

Eenderde van de huishoudens met een laag inkomen heeft schulden.

Voor de helft daarvan is dat zo problematisch dat GroenLinks actie van het kabinet verlangt.

Schuldhulpverlening maar ook schuldkwijtschelding moet sneller plaatsvinden.

Concreet stel ik voor dat langdurige minima al na 2 jaar hun schuld wordt kwijtgescholden (vereist aanpassing wet schuldsanering natuurlijke personen).

Ook wil ik een reactie op het voorstel dat gas en licht tijdens de wintermaanden niet mogen worden afgesloten zonder toestemming van de sociale dienst.

Anders krijgt Jan Splinter wel een hele koude winter.

De vraag is wie zich nog verantwoordelijk voelt voor de inkomensverhoudingen in Nederland?

Niet minister de Geus: hij wil geen plaatjes meer zien van –1,-2,-3,-4 etc.

Niet staatssecretaris Wijn: die wil het belastingstelsel niet gebruiken voor een eerlijke inkomensverdeling.

Niet minister Hoogervorst: hij wil alleen de kosten van de zorg in de hand houden.

Wie is dan wel verantwoordelijk?

De premier natuurlijk.

Maar wil de premier dan eindelijk eens aangeven wat hij verstaat onder een 'evenwichtige inkomensontwikkeling'?

Pas dan weten mensen waar zij op kunnen rekenen bij u.

De premier schuift nu de verantwoordelijkheid af naar de gemeenten.

Via de Bijzondere Bijstand moeten zij chronische zieken, gehandicapten en minima behoeden voor een keihard koopkrachtverlies.

Mooie boel is dat.

Eerst fors bezuinigen op de Bijzondere Bijstand, omdat de gemeenten teveel zouden doen aan inkomensbeleid en armoedebeleid.

Vervolgens neemt u nog steeds de gevolgen van deze bezuiniging niet mee in de koopkrachtplaatjes.

En als u in de problemen komt, legt u toch de verantwoordelijkheid neer bij diezelfde gemeenten.

Terwijl u nog steeds 140 miljoen bezuinigt op de Bijzondere Bijstand.

Zo lust ik er nog wel een paar.

De kernvraag voor GroenLinks is: kunnen de kwetsbare groepen in deze samenleving op deze premier rekenen.

Bent u de premier van alle Nederlanders, ook van de chronisch zieken, gehandicapten, de minima?

Staat u voor een evenwichtige inkomensverdeling?

De WRR stelde terecht dat een eerlijke inkomensverdeling zorgt voor sociaal vertrouwen in de samenleving.

Wie de solidariteit ondermijnt, holt de publieke moraal uit en zorgt voor verharding in de samenleving.

De premier moet zich dat zeer aantrekken.

Hij profileert zich als dé hoeder van normen en waarden.

Hij is voor zijn eerste examen gezakt.

Marnix van Reij schreef op 12 december in Trouw:

'De grootste regeringspartij heeft de mond vol van normen en waarden. Maar wat doet het CDA in praktijk? De indruk is dat het hart aan de linkerkant zit, maar het hoofd naar rechts buigt. Zo maakt het zich schuldig aan goedkope slagzinnen'.

Aan slogans heeft u inderdaad geen gebrek.

In de campagne beloofde u: Betrokken, Betrouwbaar, (Balkenende)

In de praktijk bent u vooral: Berekenend & Bevoogdend

Chronisch Zieken blijven achter: Berooid & Bedonderd, met dank aan Balkenende.

Nee, bij Balkenende twee telt niet iedereen mee.