Televisiekijken was een bezoeking, het afgelopen weekend. Deed ik 'm aan dan werd ik getrakteerd op emotie-TV van Bos, Balkenende en Verhagen, met teksten die niet zouden misstaan in de Ophrah Winfrey-show of in een zelfhulpboek met als titel, 'hoe overwin ik de echtscheiding'.......
Voorzitter,
Televisiekijken was een bezoeking, het afgelopen weekend. Deed ik 'm aan dan werd ik getrakteerd op emotie-TV van Bos, Balkenende en Verhagen, met teksten die niet zouden misstaan in de Ophrah Winfrey-show of in een zelfhulpboek met als titel, 'hoe overwin ik de echtscheiding'.
'Balkenende keek me niet meer aan' snotterde Wouter Bos vrijdagavond. 'Er is geen chemie', spindokterde het CDA terug, op haar beurt. 'Er is teveel gebeurd' galmden beide partijen.
De bouquetreeks-cliché's waren nog tot daaraan toe. Ronduit schandalig was de schaamteloosheid waarmee het gepaard ging. De twee grootste partijen in dit land, de overduidelijke winnaars van de verkiezingen, versjacheren na 77 dagen de formatie, zonder aan iemand uit te kunnen leggen waar de werkelijke inhoudelijke verschillen zitten, wat onoverbrugbaar is èn – vooral - zonder zich daarover te schamen. Geen van de leidende figuren heb ik spijt horen betuigen, niemand wenst te erkennen dat dit een blamage van jewelste is, niemand verantwoordt zich naar behoren. En met verantwoorden bedoel ik niet flyeren in Rotterdam maar de formatiegegevens openbaar maken, inzicht geven in je inhoudelijke en politiek-strategische positie, je inzet in de verschillende fasen van het formatieproces uitleggen.
Zowel CDA als PvdA lijken geen antenne te hebben voor de boosheid bij mensen in het land over het gezeur van volwassen kerels, terwijl er oorlog is, de economie verder terugloopt, het dagelijkse levensonderhoud duurder wordt en de werkloosheid toeneemt.
Het formatieproces leek meer op een imagocampagne van beide partijen dan op het zoeken van een serieus bestuurlijk compromis, even ontluisterend is de voortijdige afloop ervan.
Voor GroenLinks kan er geen twijfel bestaan: CDA is de hoofdschuldige, met een hoofdletter H.
Krap een half jaar geleden viel circus Balkenende over macht en macho's. Nu vallen aanstaande ega's over te grote ego's.
Het was onderhandelaar Balkenende van wie de tekst was 'er is te veel gebeurd'. Wat een gotspe. Er is veel te weinig gebeurd. Hoezo duidelijkheid en daadkracht? Wat hebben we gezien: angst èn achterklap.
De kiezers waren op 22 januari namelijk niet mis te verstaan: dat is kamerbreed erkend. Een coalitie van PvdA en CDA was onvermijdelijk. Dat geeft grote verantwoordelijkheid, om als grootste partij de formatie snel en voortvarend in goede banen te leiden.
Maar na twee maanden kan het CDA maar twee wapenfeiten melden.
1. Het CDA heeft gebroken. Willens en wetens, met een voorstel dat niet alleen voor de PvdA maar ook voor de informateurs een politieke en economische verslechtering betekende. Graag zou ik hierop ook een reactie willen van de informateurs. Het is toch correct dat de informateurs het donderdagavondvoorstel van Sts Wijn en zijn EZ-ambtenaren niet beschouwden als een meer bevredigend, economisch voorstel maar als een verslechtering?
2. Het CDA blokkeert een lijmpoging.
Deze twee feiten leveren gezamenlijk het beeld op van sabotage van het formatieproces, van arrogante en ouderwetse machtspolitiek en het bruskeren van de kiezer.
Ook bij JP 'de breker' Balkenende valt geen spoor van schaamte te bekennen. Hij voelt zich 'onbeschadigd'. Hij en het CDA zijn niet los van elkaar te krijgen: Jan Peter weet het altijd beter. Hij wordt hoe dan ook premier. Zelfs, als dat regeren met de LPF betekent. Vergeten is Balkenende zijn eigen uitspraak op 21 januari, tijdens het slotdebat voor de verkiezingen (en ik herhaal 'm maar eens): 'het is ongeloofwaardig èn niet te begrijpen dat wanneer er drie partijen met elkaar aan de gang zijn gegaan en het gaat fout om dan in dezelfde samenstelling door te gaan'.
Voorzitter,
dan zeg ik op mijn beurt, tegen het CDA, tegen Balkenende: Na willens en wetens te hebben gebroken, lijmpogingen te blokkeren èn nu gewoon weer af te koersen op een kabinet Balkenende, Zalm èn Nawijn: voor GroenLinks heeft u uw geloofwaardigheid verloren.
Maar voorzitter,
Ook de PvdA gaat niet vrij-uit. Wat wilde de PvdA eigenlijk, de afgelopen maanden. Nu zegt Bos: wij wisten dat een begrotingsevenwicht in 2007 'een doodlopende weg was'. Maar ruim een maand geleden ging hij al akkoord met een begrotingsevenwicht als werkhypothese. Wat is dat? Opzettelijke vertraging? Zelf niet weten wat je wil? Of het wel weten, de slechte boodschap aan de onderhandelingstafel niet durven brengen en wachten tot het CPB het salomonsoordeel velt?
Op geen moment heeft de PvdA haar inzet kunnen uitleggen. En een partij zonder profiel of koers is een zwakke onderhandelingspartner.
Nu zegt de PvdA wel degelijk te willen lijmen. Vrijdagochtend verheugde ik me daarover. Maar na de anti-campagne van dit weekend: de sfeerbedervende, maar niet relevante details van dienstauto's, telefoontjes en JP's oogopslag, vraag ik me sterk af hoe serieus die wens tot lijmen van de PvdA eigenlijk is? Of gaat het vooral om het wekken van de suggestie alles aan de vorming van een regering te hebben gedaan, om daarna met een gerust gemoed de oppositie in te kunnen gaan.
Voorzitter, de vraag is – wat nu?
Daar gaat een vraag aan vooraf en dat is, wie gaat dat bepalen? Het staatshoofd of de Kamer? De laatste lijkt mij, zonder enige twijfel. Nu de Kamer vandaag debatteert, zou ze het debat ook moeten afsluiten met een – democratisch gemandateerd - voorstel voor verder verloop.
En voor GroenLinks is er maar één optie. Hoewel het steeds moeilijker lijkt te worden, vinden wij dat er serieus moet worden geprobeerd om te lijmen.
Dat is een kwestie van afstrepen. Hier en daar, bijvoorbeeld door de SP, is gesuggereerd om nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Wij vinden dat in dit stadium niet verantwoord en niet verstandig. Verkiezingen zijn geen experiment: geen dobbelspel waarbij je eindeloos op kan gooien totdat er twee zessen boven liggen.
Bovendien: niet de verkiezingsuitlag is de oorzaak van de formatiebreuk, maar de incompetente omgang van politici mèt die uitslag. Nieuwe verkiezingen zijn geen garantie voor een beter formatieverloop.
Een formatie over rechts. Voorzitter, dat betekent ontkoppeling, dat betekent vergroting van de inkomensverschillen, verhoging van nominale zorgpremies, minder handen aan het bed, minder leerkrachten voor de klas, geen stadswachten… Kortom, een a-sociale coalitie.
Behalve het CDA, lijkt ook niemand echt warm te lopen voor zo'n coalitie. De vraag aan de VVD is dan wel: gunt de VVD na het amateuristische gedrag – hier parafraseer ik de heer Zalm - van de afgelopen maanden, het CDA zo'n machtspositie. Wetende ook, dat de VVD vroeger of later daarvan de wrange vruchten zal plukken.
Dan kom je uit, voorzitter, bij lijmen. Ondanks de blokkade van de top van het CDA, ondanks het gooien met modder over en weer. Want, er is een hoger belang dan onderlinge chemie, zo zeg ik tegen Balkenende, tegen Bos, en dat is het landsbelang, dat is uitdrukking geven aan de wens van een forse meerderheid van de kiezers.
Afgelopen vrijdag heb ik voorgesteld, evenals D66, een proeve van een regeerakkoord te laten schrijven door de toekomstig premier, zoals dat in 1994 ook gebeurde na het mislukken van de eerste formatiepoging van Paars. Toen zette Wim Kok, in nadrukkelijke opdracht van de majesteit, zich aan het schrijven van een proeve. Gezien de blokkade die hij het afgelopen weekend afkondigde, kan de huidige premier niet degene zijn die nagaat of er gelijmd kan gaan worden. Uit het CDA bereiken ons echter ook geheel andere geluiden en wij zouden voorstellen dat bijvoorbeeld Bert de Vries, op voordracht van de Kamer door de Koningin, wordt aangezocht om na te gaan of er wel degelijk gelijmd kan worden.
Voorzitter, je debatteert met elkaar om duidelijkheid over de richting van de formatie te krijgen. Daarom steunden wij ook direct het verzoek van de VVD om nog vandaag met elkaar te spreken over het formatiefiasco en zal ik later deze week in de Kamer het GL-voorstel verdedigen om de informateurs tussentijds de Kamer te laten informeren over het verloop van het formatieproces. Het was Zalm die na de val van Paars twee in zijn evaluatie schreef 'steeds risico mijden is riskant'.
In dat licht is het logisch om zelf klare wijn te willen schenken tijdens het debat. En niet je koers pas bekend te maken, na afloop van het debat. Ik zou de heer Zalm dan ook willen oproepen om in zijn tweede termijn helderheid te verschaffen over de regeringsfähigkeit van de VVD