We gaan niet zuinig om met de grondstoffen van onze aarde. De producten waarin ze verwerkt zijn, hebben een steeds kortere levensduur en kunnen steeds moeilijker hergebruikt worden. Reden voor GroenLinks om te pleiten voor een overstap op een circulaire economie. We zetten vijf vragen met antwoorden op een rij.
1. Wat is een circulaire economie?
Onze huidige economie is een wegwerpeconomie. We onttrekken grondstoffen uit de aarde en natuur en verwerken het tot onze alledaagse producten. De producten hebben een steeds kortere levensduur en belanden na gebruik in stortplaatsen, verbrandingsinstallaties of het milieu. Dit lineaire economische model is niet houdbaar. Het leidt ertoe dat grondstoffen steeds schaarser worden en we vervuilen ermee de bodem, het water en de lucht.
Als we ervoor willen zorgen dat ook toekomstige generaties beschikking hebben tot een leefbare aarde met voldoende grondstoffen, dan moeten we overstappen naar een ander model: de circulaire economie.
In een dergelijke economie is er geen afval. Producten gaan langer mee en worden zo veel mogelijk gedeeld. Daarnaast worden ze zo ontworpen dat ze gemakkelijk gerepareerd kunnen worden. Afgedankte producten en materialen worden niet verbrand of gestort, maar hergebruikt, gerecycled of gecomposteerd. We sluiten de kringlopen, voorkomen vervuiling en creëren duurzame banen.
2. Klinkt goed, dus Europa gaat ermee aan de slag?
De Europese Commissie is enkele jaren bezig geweest met het ontwerpen van het zogenaamde Circular Economy Package circulaire economie pakket. In dit pakket wordt onder andere het voorstel gedaan om een maximaal percentage in te stellen voor de hoeveelheid afval dat gestort mag worden en om doelstellingen voor recyclen in te voeren. Ook creëert het economische stimulansen die producenten moeten prikkelen om duurzamere producten te gaan maken. Het omzetten van deze voorstellen in wetgeving liep echter flinke vertraging op.
3. Waar ging het mis?
Eurocommissaris Frans Timmermans besloot vlak na zijn aantreden de wetsvoorstellen terug te trekken omdat het Brusselse bemoeizucht zou zijn. Dat kwam hem op forse kritiek van het Europees Parlement, de EU-landen, maatschappelijke organisaties en het progressieve bedrijfsleven te staan. Timmermans moest op zijn besluit terugkomen en kwam eind vorig jaar alsnog met nieuw, volgens eigen zeggen verbeterd, voorstel. Het is echter substantieel afgezwakt ten opzichte van het vorige voorstel van de voorganger van Timmermans.
Hoe dan ook, er liggen nu wetsvoorstellen op tafel. Daarnaast is er een actieplan opgesteld waarin toekomstige stappen zijn vastgelegd die de circulaire economie verder vorm moeten geven. Het is nu aan het Europees Parlement en de Europese raad van Ministers om ieder voor zich te bepalen hoe ze de voorstellen willen wijzigen, daarna gaan ze met elkaar in onderhandeling om tot de uiteindelijke wetsteksten te komen.
4. Wat gaat GroenLinks doen om het voorstel aan te scherpen?
GroenLinks heeft veel ideeën om de circulaire economie de duw in de rug te geven die het verdient. Eén van onze commentaren op het huidige voorstel is dat er niets gedaan wordt om het gebruik van nieuwe grondstoffen terug te dringen. Door percentages voor het storten en recyclen van afval in te voeren, garandeer je nog niet dat we ook echt minder nieuwe grondstoffen gaan winnen. We hebben daarom ook een doelstelling voor het terugdringen van de consumptie van nieuwe grondstoffen nodig.
Zuiniger gebruik kan gestimuleerd worden door hogere belastingen op grondstoffen te heffen, dan kan ook meteen de belasting op arbeid omlaag. Dat is goed voor het milieu en voor de werkgelegenheid.
Willen we minder afhankelijk zijn van schaarse grondstoffen en meer gaan hergebruiken en recyclen, dan zullen we onze producten slimmer moeten gaan ontwerpen. De Ecodesign-richtlijn is daarvoor het aangewezen instrument. Die richtlijn wordt nu enkel gebruikt om energieverbruik te verminderen. Deze richtlijn moet uitgebreid worden en ook eisen gaan stellen rondom repareerbaarheid, levensduur, het soort grondstoffen dat gebruikt mag worden, enzovoorts.
5. En wat verbetert er voor ons, consumenten?
Ook wil GroenLinks dat consumentenrechten verbeterd worden. Zo moet er een langere garantietermijn komen en reserve onderdelen moeten gemakkelijk en voor een lange tijd voorradig zijn. Verder moet er veel meer productinformatie beschikbaar zijn voor consumenten. Zulke maatregelen zorgen ervoor dat het voor producenten steeds aantrekkelijker wordt om minder te concurreren op prijs en meer op kwaliteit en service.