GroenLinks wil een parlementair onderzoek, mogelijk uitmondend in een parlementaire enquête, naar het falen van de Nederlandse autoriteiten in de affaire rond de atoomspion Kahn en zijn Nederlandse handlanger Sleebos.
Is de Nederlandse wetgeving adequaat genoeg om de verspreiding van massavernietigingswapens te bestrijden? Was er sprake van onmacht of onwil bij de aanpak van Khan en Sleebos?

Na maanden lang aandringen van de fractie van GroenLinks maakte de Nederlandse regering een deel van het rapport Bos van 1979 over de affaire Abdul Quadeer Khan openbaar. Daarnaast stuurde de regering ook vertrouwelijk het rapport van de BVD en ECD naar de Kamer. Rapporten die zo moeizaam de Kamer na 25 jaar ter inzage werden gesteld blijken nu al langer dan een half jaar in bezit te zijn van journalisten. (Radio programma Argos en Televisieprogramma Zembla).

De Pakistaanse wetenschapper Khan heeft in de jaren 70 de blauwdrukken voor de bouw van Ultra centrifuges en de informatie over verrijkingsprocedure van uranium uit Nederland meegenomen naar zijn geboorteland Pakistan. Hij heeft die kennis niet alleen gebruikt voor de bouw van de Pakistaanse atoombom, hij heeft ook actief meegewerkt aan de verspreiding van die gestolen kennis en technologie naar andere landen. Bij het lezen van het rapport komen tal van vragen boven die nu nog na 25 jaar onbeantwoord zijn en om opheldering vragen. Naast het feit dat de Nederlandse overheid (BVD en EZ) - ondanks signalen - Khan niet heeft weten te weerhouden van het meenemen van blauwdrukken, is zij ook niet in staat geweest om een jarenlange zakelijke relatie tussen Khan en Nederlandse bedrijven te doorbreken.

In de Zembla uitzending van maandag 7 november zien we Henk Slebos, die zich de beste vriend van Khan noemt, verklaren dat hij willens en weten heeft meegewerkt aan de bouw van de Pakistaanse atoombom. Hij zag het goede recht van Pakistan net als artsvijand India te kunnen beschikken over een atoombom. Via honderden Nederlandse en andere Europese bedrijven heeft hij alles wat Khan nodig had voor hem geleverd. Volgens hem wisten de bedrijven heel goed wat de eindbestemming van de transacties was.

Het lijkt wel alsof de Nederlandse autoriteit na de affaire Khan (het grootste proliferatieschandaal aller tijden) nog steeds niet doordrongen waren van de noodzaak om een halt toe te roepen aan activiteiten van Henk Slebos. Hoe kon hij er mee doorgaan? Hoe kon het zijn dat Nederlandse bedrijven zaken bleven doen met Khan in Pakistaan?

Slebos stond de afgelopen week voor de rechter wegens het schenden van de regels van het exportbeleid. Maar is dit genoeg? Iemand die willen en wetens heeft gewerkt aan de totstandkoming van een nieuwe atoommacht kan die alleen maar vervolgd worden voor een aantal schendingen van de export regels? Is de Nederlandse wetgeving adequaat voor het effectief kunnen bestrijden van de proliferatie van massavernietigingswapens?

Hoe is het mogelijk dat ondanks het feit dat Slebos wel door de AIVD in gaten werd gehouden hij gedurende tientallen jaren is doorgegaan met het steunen van zijn beste vriend Khan, niet alleen als een zakenman die uit de hele westerse wereld alle benodigdheden voor zijn atoomprogramma bij elkaar heeft gebracht maar ook als een technische adviseur? Hij zegt het in de Zembla uitzending: “het heeft nooit gestopt”. Toezicht en controle zijn duidelijk te kort geschoten. Waarom? Was het onmacht of onwil? In het geval van onmacht had wet en regelgeving aangepast moeten worden, de toezicht en controle verscherpt moeten worden, waarom is het niet gebeurd? Was het misschien onwil? In dat geval; wie is voor deze onwil verantwoordelijk?

Het is niet uitgesloten dat deze praktijken gewoon doorgaan. Het is van belang dat de Nederlandse Tweede Kamer haar eigen verantwoordelijkheid neemt. Een Parlementaire onderzoek, mogelijk uitmondend in een enquête, is het meest geschikte instrument om de affaire Khan-Slebos tot de bodem toe uit te zoeken. Hoofdvraag is hoe wet, regelgeving, controle en toezicht zo te verscherpen zijn, dat de staat niet weer machteloos toe staat te kijken als gewetenloze handelaren doorgaan de verspreiding van massavernietigingswapens mogelijk te maken.

Het resultaat van het falen van de staat Nederland in de affaire Khan – Slebos is bedroevend:
Pakistan, een land in conflict met buurland India, een instabiel land waar in grote delen van het land centrale gezag ontbreekt, een land waarin volgens de informatie van inlichtingendiensten Ossama Bin Laden en zijn volgelingen zich schuilhouden, in dat land zijn atoombommen beschikbaar. Iran, Libië en Noord Korea zijn ondersteund in hun nucleaire programma door Pakistan en van recente datum is de informatie dat Saudi Arabië hulp van Pakistan heeft ingeroepen voor een eigen nucleaire programma. Met Saudische oliedollars, Pakistaanse kennis, een netwerk van handelaren en de hebzucht van Westerse bedrijven moet gevreesd worden dat ook Saudi Arabië snel in bezit kan komen van nucleaire wapens.

GroenLinks zal dinsdag een debat aanvragen, waarin we (a) zullen pleiten voor allereerst het openbaar maken van alle rapporten en bijlagen, nu blijkt dat journalisten er al over beschikken. En (b) om een parlementaire onderzoek eventueel uitmondend in een parlementaire enquête: waarheidsvinding en onder de loep nemen van wet, regelgeving, controle en toezicht.

Farah Karimi