Vier subcommissies van het Europees Parlement steunen de bevindingen van Europarlementariër Judith Sargentini dat er in Hongarije sprake is van een duidelijk gevaar voor een ernstige schending van de democratie, fundamentele rechten en rechtstaat. Ze roepen alle vier op tot het starten van een artikel 7-procedure. Die procedure kan er toe leiden dat Hongarije haar stemrecht kwijtraakt.

Volgens de procedure bij een rapport in het Europees Parlement neemt één parlementaire commissie de leiding, andere parlementscommissies brengen in hun eigen opinie-rapport een advies uit aan de betrokken rapporteur, in dit geval dus Sargentini, die namens de commissie voor Justitie en Burgerlijke Vrijheden haar rapport schrijft. 

De commissies voor Constitutionele zaken, Begrotingscontrole, Cultuur en Vrouw en Gendergelijkheid onderzochten de rechtstaat in Hongarije vanuit hun eigen expertise en kwamen allen tot dezelfde conclusie. Opvallend is dat ook veel christendemocraten, waar de Hongaarse regeringspartij Fidesz ook lid van is, instemden met de adviezen. De opsteller van het opinie-rapport van de belangrijke begrotingscontrolecommissie is zelf een Duitse christendemocraat.

Waarborgen van gedeelde Europese waarden

Als landen toetreden tot de Europese Unie, dan commiteren zij zich aan de gedeelde Europese waarden van respect voor menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en mensenrechten, inclusief die van minderheden. Als een EU-land deze Europese waarden aan zijn laars lapt, dan kan de Europese Commissie inbreukprocedures starten en naar de Europese rechter stappen.

Meermaals riep het Europarlement de Hongaarse premier Viktor Orbán tot verantwoording, ging de Commissie over tot inbreukprocedures en uitten internationaal onafhankelijke organisaties zoals de Raad van Europa en speciale rapporteurs van de Verenigde Naties hun zorgen. Maar van een Hongaarse koerswijziging was geen sprake. Het Europees Parlement besloot in mei 2017 tot een onderzoek naar een artikel 7-procedure tegen Hongarije.

Als een inbreukprocedure de situatie niet verbetert, dan geeft artikel 7 van het EU-verdrag extra mogelijkheden om tegen een land op te treden. Dan moet er sprake zijn van een duidelijk gevaar voor een ernstige schending van deze waarden. Sargentini onderzocht of dit het geval is voor  Hongarije. De Commissie startte overigens in december een soortgelijk proces tegen Polen en het Europees Parlement ondersteunt dit.

Hongaarse regering gaat door

Na de Hongaarse verkiezingen in april, waarbij de Fidesz-partij een absolute meerderheid behaalde, ging de regering stevig door met beleidsvoorstellen die op gespannen voet staan met de Europese waarden. De lijst wordt alsmaar langer. 

De Hongaarse regering zet door met haar plannen om het voor ngo’s als Amnesty International en Human Rights Watch vrijwel onmogelijk te maken om te blijven werken in Hongarije. Meerdere internationale instanties waarschuwen dat dit tot ongerechtvaardigde beperkingen van het recht op vereniging en het recht op vrije meningsuiting leidt.

Daarnaast dreigt de Centrale Europese Universiteit (CEU) te verhuizen van Boedapest naar Wenen omdat door een ingewikkelde voorwaarden onduidelijk blijft wat de wettelijke status van de universiteit is. Ook hier is de Europese Commissie een inbreukprocedure gestart.

Procedure

Europarlementariërs van de Justitiecommissie konden tot 15 mei amendementen indienen op het rapport van Sargentini. Hierna spreekt Sargentini met de indieners over compromis-amendementen, waarna de commissie stemt over de amendementen en het rapport. Naar verwachting is de finale plenaire stemming in het voltallige Europarlement in september. Daar moet twee derde van de uitgebrachte stemmen voor zijn om de Raad van Ministers opdracht te geven de situatie in Hongarije te onderzoeken en aanbevelingen te doen zodat Hongarije terug kan keren naar een gezonde democratie en rechtsstaat.