Weg met onzinplastic

In 2021 hebben de lidstaten de kans om met de nieuwe Single Use Plastic richtlijn van de Europese Unie grote stappen te ondernemen om plastic vervuiling in het milieu tegen te gaan.

Helaas blijkt dat de geplande Nederlandse invoering van de richtlijn verre van ambitieus is. Er wordt namelijk alleen het minimale gedaan dat wordt vereist door de Europese Unie. Dit is een gemiste kans. Daarom roept GroenLinks de regering met dit actieplan op om plastic vervuiling op een ambitieuze wijze tegen te gaan.

? Lees hieronder meer!

In 2019 presenteerde de Europese Unie de Single Use Plastic richtlijn (SUP-richtlijn). De richtlijn heeft als doel om plastic vervuiling tegen te gaan. Uit onderzoek dat door de EU is uitgevoerd blijkt dat 85% van het zwerfafval dat op zee wordt gevonden van plastic is. Ongeveer de helft hiervan bestaat uit single use plastic items: producten die zijn ontworpen om slechts één of enkele malen te gebruiken.

Plastic heeft grote gevolgen voor biodiversiteit en onze gezondheid

Dat plastic op zo’n grote schaal in ons zwerfafval terechtkomt heeft grote gevolgen voor biodiversiteit en onze gezondheid. Kort geleden bleek de plastic soep nog groter te zijn dan we dachten: nieuw onderzoek wijst uit dat er tot wel 21 miljard kilo aan microplastics in de Atlantische oceaan drijft. Niet alleen sterven er daardoor jaarlijks miljoenen vogels en zeedieren, maar microplastics komen ook op grote schaal in ons lichaam terecht: via ons bord, via de lucht en via de producten die we eten. Hoewel er nog veel onderzoek wordt verricht naar de ernst van de gezondheidseffecten, lijken microplastics effect te hebben op ons immuunsysteem.

Het is dus de hoogste tijd om plastic vervuiling tegen te gaan. Daarom is het goed dat de EU het initiatief voor de SUP-richtlijn heeft genomen. In de richtlijn worden maatregelen genomen om een gebruiksvermindering van SUP-items te realiseren. Zo moeten lidstaten vanaf 2021 onder meer zorgen voor minder gebruik van meeneemverpakkingen. Er komt ook een verbod op bepaalde wegwerpproducten zoals wattenstaafjes en wegwerpborden- en bestek, moeten doppen en deksels vastzitten aan plastic flessen en drankverpakkingen en worden producenten verantwoordelijk voor het afval van een aantal van hun producten.

Dit zijn al grote stappen, maar er is voor lidstaten ook veel ruimte om de richtlijn op een ambitieuze wijze toe te passen. Zo kunnen lidstaten harde doelstellingen formuleren en kunnen er aanvullende maatregelen worden genomen.

Helaas heeft het kabinet in het Ontwerpbesluit Single Use Plastics gekozen voor een minimale implementatie van de richtlijn. De overheid neemt geen aanvullende maatregelen bovenop de minimale eisen uit de SUP-richtlijn. Vanuit de maatschappelijke organisaties Recycling Netwerk, Stichting de Noordzee, Natuur & Milieu, de Plastic Soup Foundation, de Plastic Soup Surfer, WWF en Greenpeace is de staatssecretaris opgeroepen om ambitie te tonen met aanvullende maatregelen. Net als de milieuorganisaties vindt GroenLinks dat een gemiste kans en roept de regering met dit actieplan op om aanvullende maatregelen te nemen om de plastic soep tegen te gaan. Nederland is met haar lange kustlijn en vele rivieren de delta van Noord-West Europa. Hierdoor komt plastic afval nog sneller op zee terecht. Als er één land in Europa een groot belang heeft bij het voorkomen van plasticvervuiling, dan is het Nederland wel.

Op hoofdlijnen roept GroenLinks daarom op om:

? Scherpe doelstellingen te formuleren
? Aanvullende producten te verbieden
? Op publieke plekken hergebruik te stimuleren

Doelstellingen

In de SUP-richtlijn staat dat lidstaten in 2026 een flinke gebruiksvermindering van plastic meeneem drinkbekers en voedselverpakkingen ten opzichte van 2022 geregeld moeten hebben. Artikel 4 biedt de ruimte aan lidstaten om hier zelf maatregelen voor te nemen door nationale doelstellingen voor gebruiksvermindering te stellen. In het ontwerpbesluit van het kabinet zijn geen harde doelstellingen geformuleerd.

GroenLinks is van mening dat het cruciaal is om doelstellingen voor gebruiksvermindering wettelijk te regelen. Het is daarbij belangrijk dat die doelstellingen niet alleen beperkt blijven tot plastic drink- en voedselverpakkingen, maar dat ook andere eenmalige drankflessen, blikjes en andere drankverpakkingen worden meegenomen. Een deel van onderstaande doelstellingen zijn geformuleerd door de milieuorganisaties Recycling Netwerk, Stichting de Noordzee, Natuur & Milieu, de Plastic Soup Foundation, de Plastic Soup Surfer, WWF en Greenpeace. GroenLinks roept de regering op om de volgende doelstellingen wettelijk vast te leggen:

Producten

Met de SUP-richtlijn zijn een aantal plastic producten per 3 juli 2021 verboden op de Europese markt: wattenstaafjes, bestek, borden, rietjes, roerstaafjes, ballonstokjes en oxo-degradeerbare plastics. Het is goed dat deze producten verboden zijn maar er zijn nog veel meer plastic producten voor eenmalig gebruik die veel in het milieu terecht komen. Deze producten kunnen makkelijk worden vervangen door een ander materiaal waardoor plastic overbodig is.

De Franse wet voor de circulaire economie heeft geregeld dat een groot aantal aanvullende producten worden verboden. Dit laat zien dat de ambities in Nederland veel hoger kunnen liggen. Voor een deel van de onderstaande producten worden al wel maatregelen genomen in de SUP-richtlijn, maar ze worden nog niet verboden. Terwijl er voor veel van deze producten een alternatief bestaat.

Aanvullend verbod op plastic producten voor eenmalig gebruik

GroenLinks roept de regering op om verschillende productgroepen te verbieden:

Gratis verstrekken van plastic producten voor eenmalig gebruik

Sinds 2016 geldt er in Nederland een verbod op het gratis verstrekken van plastic draagtassen door middel van een verplichte vergoeding. Uit de recente evaluatie blijkt dat het verbod een groot succes is. Ten opzichte van 2015 werden er in 2018 al 80% minder plastic draagtassen verstrekt en is het aantal plastic draagtassen in het zwerfafval met ongeveer 60% gedaald.

Er blijkt in de samenleving een groot draagvlak te bestaan voor de maatregel. Alleen plastic tassen die dunner zijn dan 0,015 millimeter mogen nog gratis worden verstrekt. Tegelijkertijd zijn veel winkels overgestapt op het gratis verstrekken van een papieren tas. Een papieren tas is echter niet beter voor het milieu dan een plastic tas. Hoewel het natuurlijk beter is om de plastic soep te verminderen, blijkt de milieubelasting van de papieren tas groter. Uit onderzoek van CE Delft blijkt dat het daarom goed zou zijn om alle tassen te beprijzen en daarmee ook papieren tassen niet langer gratis te verstrekken. GroenLinks steunt dat pleidooi. Een dergelijk verbod is ook goed in te zetten voor andere plastic producten voor eenmalig gebruik. Daarom doet GroenLinks de volgende oproep:

? Stop met het gratis verstrekken van alle tassen voor eenmalig gebruik, ook voor plastic tassen die dunner zijn dan 0,015 millimeter en papieren tassen komt een verbod.
? Stop met het gratis verstrekken van de volgende wegwerpartikelen door een significante taks te heffen: wegwerpbekers, voedselcontainers, hamburgerbakjes, eenmalige drankflessen, blikjes en andere drankverpakkingen.
? Stop met het gratis verstrekken van plastic plantentrays. Hiermee wordt een statiegeldsysteem gestimuleerd om te zorgen dat plastic plantentrays meermalig gebruikt kunnen worden.

Plastic rietjes voor mensen met een beperking

GroenLinks is voorstander van het verbod op plastic rietjes, maar wil nog extra benadrukken dat het erg belangrijk is dat mensen met een beperking of ziekte hier niet de dupe van worden. Voor veel chronisch zieke en gehandicapte mensen zijn plastic rietjes namelijk een onmisbaar hulpmiddel om zelfstandig te kunnen drinken. Het verbod op plastic rietjes zal dan ook niet gelden als het een medisch hulpmiddel betreft.

Plekken en gelegenheden

Een nuttig instrument om plastic vervuiling tegen te gaan is om de inzet van herbruikbare producten te verplichten en om plastic producten voor eenmalig gebruik te verbieden onder specifieke omstandigheden en in sectoren waarbij dat goed mogelijk blijkt.

Festivals en evenementen

Er zijn enorm veel mogelijkheden om hergebruik te stimuleren op festivals en evenementen. Met een statiegeldsysteem kunnen organisatoren bijvoorbeeld herbruikbare bekers inzetten. Daarom doet GroenLinks de volgende oproep:

? Stop met het gebruik van wegwerpbekers, -glazen, -flessen, -servies, -borden, -bestek en –voedselbakjes (ongeacht het materiaal) op festivals en evenementen om het gebruik van een herbruikbaar alternatief te realiseren.
? Verplicht de aanwezigheid van ten minste één waterfontein of kraan op festivals en evenementen die gratis toegankelijk is voor het publiek.

Horeca

In de horeca worden nog veel wegwerpproducten gebruikt en dat kan een stuk beter. Daarom doet GroenLinks de volgende oproep:

? Verplicht op zijn minst het gebruik van herbruikbare borden, glazen, bestek, flessen, glazen en verpakkingen bij op locatie consumptie in de horeca.
? Verplicht horecagelegenheden om zichtbaar op hun menu aan te geven dat consumenten gratis kraanwater kunnen bestellen. Dit is al een verplichting in het Verenigd Koninkrijk en tevens opgenomen in de Franse wet voor de circulaire economie.

Overheidsinstellingen

Overheidsinstellingen dienen het goede voorbeeld te geven met betrekking tot het stimuleren van hergebruik. Daarom doet GroenLinks de volgende oproep:

? Stop met het gebruik van wegwerpbekers, -glazen, -flessen, -servies, -borden, -bestek en –voedselbakjes (ongeacht het materiaal) in overheidsinstellingen om het gebruik van een herbruikbaar alternatief te realiseren.

Onderwijsinstellingen en sportclubs

Op scholen, mbo-instellingen, hogescholen, universiteiten en sportclubs zijn wegwerpproducten meestal overbodig, omdat er overwegend op locatie geconsumeerd wordt. Daarom doet GroenLinks de volgende oproep:

? Stop met het gebruik van wegwerpbekers, -glazen, -flessen, -servies, -borden, -bestek en –voedselbakjes (ongeacht het materiaal) op scholen en sportclubs om het gebruik van een herbruikbaar alternatief te realiseren.