Waarom we ecocide strafbaar moeten maken

Ecocide maakt van het vernietigen van de natuur een strafbaar feit. Hoog tijd, want op dit moment blijft grootschalige milieu- en klimaatschade zonder consequenties voor de veroorzakers. Het strafrecht is een krachtig middel om dit te stoppen. GroenLinks pleit ervoor om ecocide nationaal en internationaal te behandelen als een misdaad.

Wat is ecocide?

Ecocide is grootschalige beschadiging, vernietiging of verlies van natuur en ecosystemen, met kennis van de risico’s. Zoals door ontbossing van tropische regenwouden, een grote olieramp, giftige vervuiling van grond en water, maar bijvoorbeeld ook door klimaatverandering. Zo worden leefgebieden van dieren (en mensen) stukgemaakt, en plant, dier en mens verdreven, ziek- of doodgemaakt. Soms duurt het herstel van een getroffen gebied tientallen jaren of is herstel helemaal onmogelijk, en raken soorten met uitsterven bedreigd. Ook als mensen niet direct geraakt worden, is schade aan ecosystemen een groot probleem. We zijn afhankelijk van de natuur en goed functionerende ecosystemen voor onze gezondheid, voedsel en grondstoffen.

Of denk aan een van de grootste milieurampen in de recente geschiedenis, de olieramp in de Golf van Mexico in 2010. Een explosie op boorplatform Deepwater Horizon van BP voor de zuidkust van de VS, zorgde voor een catastrofe. Er stroomde bijna drie maanden lang olie in zee (minstens 600 miljoen liter): miljoenen vogels, vissen, schildpadden en andere dieren vonden de dood, en een gebied van minstens 150 duizend vierkante kilometer raakte vervuild. Sommige ecosystemen in het gebied zijn nog steeds niet hersteld en veel dieren die in het gebied leven, worden nog steeds ziek door de vervuiling. Maar ook mensen die hebben geholpen de troep op te ruimen, hebben tot op de dag van vandaag last van gezondheidsproblemen.

Bedrijven en overheden worden niet of nauwelijks verantwoordelijk gehouden voor de aangerichte schade, en kunnen er dan ook bijna straffeloos mee doorgaan. Bestaande milieuwetgeving valt vaak onder civiel recht, en betreft specifieke vormen van vervuiling onder bepaalde omstandigheden. Dit gaat meestal niet over de alomvattende schade die door bepaalde activiteiten wordt aangericht. Bedrijven vervuilen op plekken waar de minste regels zijn en reserveren geld voor civiele procedures. Niet gek dat de roep om ecocide op te nemen in het internationaal strafrecht steeds luider klinkt, zowel in juridische kringen als bij sommige politieke partijen en regeringen. Een internationaal team van topadvocaten werkt op dit moment aan het juridische raamwerk voor een ecocidewet.

Wat als ecocide wel strafbaar is?

Neem de ramp op Deepwater Horizon. Een onderzoekscommissie oordeelde dat deze ramp een gevolg was van financiële keuzes en technisch falen van BP. En dat de Amerikaanse overheid nalatig was geweest in zijn toezichtsfunctie. BP kreeg een miljardenclaim, maar degenen die de beslissingen hadden genomen die hebben geleid tot de ramp, zijn nooit persoonlijk verantwoordelijk gehouden. Als ecocide een misdaad is, zou dat anders zijn geweest. Als ecocide strafbaar wordt, kunnen bedrijven en overheden veel makkelijker verantwoordelijk worden gehouden voor de schade die ze aanrichten met hun activiteiten. Dat kunnen ceo’s van vervuilende multinationals en bestuurders van rijke landen zijn, die dan persoonlijk verantwoordelijk worden gehouden, net als bij een oorlogsmisdaad. Hiervan zal een grote afschrikwekkende werking uitgaan, zeggen experts. Dat kan ecocide in de toekomst ook voorkomen. Het criminaliseren van ecocide kan er dus voor zorgen dat de natuur beter beschermd wordt.

Ecocide naast genocide, misdaden tegen de menselijkheid, en oorlogsmisdaden

Het Internationaal Strafhof in Den Haag (ICC) is een onafhankelijk hof voor het vervolgen van individuen die worden verdacht van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, en genocide. Meer dan 120 landen zijn hierbij aangesloten. Om ecocide strafbaar te maken, moet een van die landen een wijzigingsvoorstel indienen voor de toevoeging aan het Statuut van Rome, het oprichtingsverdrag van het Internationaal Strafhof. Tweederde van de lidstaten moet ermee instemmen. De aangesloten landen moeten vervolgens ook ecocidewetgeving in nationale wetten opnemen, en zelf handhaven. Op het moment dat dat landen niet lukt of als ze dit niet willen, kan het Internationaal Strafhof een rol gaan spelen.

Er lijkt momentum te zijn voor het criminaliseren van ecocide. De paus noemde ecocide de ‘vijfde misdaad tegen de vrede’, het Europees Parlement moedigt lidstaten aan ecocide te erkennen als misdaad. In verschillende landen onderzoeken regeringen de mogelijkheid van nationale ecocidewetgeving en ondernemen ze internationaal diplomatieke actie, zoals president Emmanuel Macron in Frankrijk en minister Sophie Wilmès in België. Ook eilandstaten zoals Vanuatu en de Malediven, waarvan het voortbestaan bedreigd wordt door klimaatverandering, zetten het onderwerp internationaal op de agenda.

GroenLinks: ecocide is een misdaad

Natuur is waardevol. En we weten dat gezonde natuur een essentiële rol speelt bij het beperken van de gevolgen van de klimaatcrisis. Onze levens en onze economie zijn afhankelijk van de natuur: we hebben haar nodig voor onze gezondheid, voor voedsel en grondstoffen. We willen de natuur rechten geven en ecocide strafbaar stellen. We kunnen niet langer accepteren dat de Amazone wordt vernietigd, de oceanen worden leeggevist en alsmaar meer plastics bevatten. Dat de natuur in Nederland door de stikstofcrisis zwaar onder druk staat en de grote vervuilers ongestraft het klimaat om zeep helpen. Ecocidewetgeving moet helpen bij de aanpak van vervuilers en veroorzakers van milieuschade. Internationaal maakt het de klimaatbeweging en groene en milieubewuste bedrijven en overheden sterker.

Wij geloven in een systeem waarin onze economie hand in hand gaat met de natuur. Het een gaat niet ten koste van de ander. Dat is een onhoudbaar en achterhaald systeem. We kunnen een duurzame economie en een duurzame wereld opbouwen. Met maatregelen die er voor zorgen dat natuur beter beschermd is (zie ook ons initiatief om wereldwijd bossen beter te beschermen). Door meer natuur aan te leggen en de klimaatcrisis aan te pakken. We laten de vervuiler betalen en de vergroener profiteren.