Vorig jaar riep het stelde het Europees Parlement een speciale onderzoekscommissie in om uit te zoeken wat de Europese Unie kan doen om nieuwe terroristische aanslagen te voorkomen. De commissie hield talrijke hoorzittingen met experts en vertegenwoordigers van nationale en Europese veiligheidsinstanties. Op basis daarvan stelden de Groene Europarlementeriërs Judith Sargentini en Jan Philipp Albrecht een lijst op met acht Europese maatregelen.

Terroristische aanslagen, zoals die in Brussel en Parijs, maken talloze onschuldige slachtoffers en schokten Europa. Hoewel geen enkele autoriteit kan beloven om de terroristische dreiging volledig weg te nemen, moet ook de Europese Unie het maximale doen om terrorisme te bestrijden. Uit de hoorzittingen van de onderzoekscommissie blijkt dat er vooral nog veel te winnen valt bij de grensoverschrijdende samenwerking van politie en justitie. Ook is de preventiekant van terrorisme nog sterk onderbelicht.

1. Naar een gemeenschappelijke Europese veiligheidsstructuur

Hoewel alle betrokken breed erkennen dat inlichtingendiensten, politie en justitie meer moeten samenwerken – en dat doen ze al beter sinds recente aanslagen, ontbreekt er een degelijk Europees raamwerk voor interne Europese veiligheid. Verouderde concepten van nationale soevereiniteit zitten een hechte en efficiënte Europese samenwerking in de weg.

Wantrouwen tussen autoriteiten en veiligheidsdiensten moet daarom plaatsmaken voor een Europese gedeelde veiligheidsstructuur. Deze Europeanisering van de veiligheidsstructuren betekent dat ook het parlementaire toezicht op Europees niveau versterkt moet worden.

2. Een Europese opsporingsbureau

In 2017 werd besloten EU-landen tot de oprichting van een Europees Openbaar Ministerie. Daarmee komt er een efficiëntere bestrijding van criminaliteit en fraude over de grens. GroenLinks wil dat dit Europees Openbaar Ministerie ook het mandaat krijgt om grensoverschrijdend terrorisme op te sporen en te vervolgen. Op die manier voorkomen we dat grensoverschrijdende terroristische misdaad tussen het wal en schip van verschillende nationale jurisdicties valt. Uiteraard onderwerpen we deze ‘Europese FBI’ aan strikte standaarden voor voorarrest en de rechten van verdachten.

3. Minder gegevensverzameling, meer menskracht

Om terroristische dreiging effectief te kunnen volgen, moeten veiligheidsdiensten personen die mogelijke een gevaar vormen gericht kunnen surveilleren. Er is menskracht voor nodig om verzamelde gegevens over deze personen effectief te kunnen beoordelen en daarop te reageren. De recente trends richting massa-surveillance en massale dataverzameling die door technologische ontwikkeling mogelijk wordt, maakt het vinden van terroristen niet makkelijker als er onvoldoende menskracht is om uit de gigantische hoeveelheden informatie de juiste conclusies te trekken.

We moeten individuele vrijheid en privacy waarborgen in de strijd tegen terrorisme. GroenLinks wil betere en verplichte uitwisseling van relevante gegevens tussen lidstaten en efficiënter zoekmogelijkheden in de verschillende bestaande nationale en Europese databases zoals het Schengen Informatiesysteem, de Interpol-database van gestolen en verloren documenten.

4. Strengere regulering van wapenbezit en -export

De diverse schietpartijen in de VS laten zien welke verschrikkelijke gevolgen het gebrek aan strenge wapenregulering heeft. In de EU zijn terroristen vaak aangewezen op illegale wapens, maar ook de Europese interne marktregels voor wapenbezit zijn nog veel te slap. GroenLinks wil een totaalverbod op het civiel gebruik van automatische en semiautomatische wapens en wil ook de regels voor het verkrijgen van gevaarlijke chemische producten en explosieven verder aanscherpen.

Verschillende Europese landen exporteren wapens naar autoritaire regimes waarbij die wapens uiteindelijk in handen van terroristische groepen als Al Qaida en Daesh/IS belandden. Daarom wil GroenLinks een Europees verbod op de export van wapens naar landen die het internationaal recht niet respecteren.

5. Stop de financiering van terroristen

Individuele terroristen hebben soms maar weinig geld nodig om een aanslag te plegen, maar in wereldwijde terroristische netwerken gaat wel degelijk veel geld om. Het is zaak dat we de geldstromen richting terroristen blokkeren. De richtlijn tegen witwassen en financiering terrorisme die Sargentini door het Europees Parlement loodste, maakt het deze netwerken moeilijker om anoniem, bijvoorbeeld via virtuele munten, aan geld te komen. Het is dus zaak dat EU-landen deze richtlijn snel en grondig opnemen in hun wetgeving.

Er moeten afspraken komen voor voldoende budget voor nationale financial intelligence units (FIU) en het Europese informele netwerk moet worden uitgebouwd tot een formele Europese coördinatie van FIUs.

GroenLinks wil daarnaast dat de handel met Jihadistische netwerken wordt tegengegaan door certificering van de import van onder andere kunstobjecten inclusief embargo’s met harde sancties. Er moet bovendien volledige transparantie komen over de herkomst van niet-Europese financiering van religieuze en culturele organisaties zodat het promoten van radicaal gedachtegoed kan worden tegengegaan.

6. Voorkom dat criminelen terroristen worden

Er is veel overlap tussen criminele netwerken en terroristische netwerken. Veel jihadistische strijders hebben een crimineel verleden. GroenLinks wil dat de Europese anti-terrorismestrategie specifieke aandacht besteed aan de relatie tussen criminele en terroristische netwerken. Er is snel meer onderzoek nodig om beter op feiten gebaseerd beleid te formuleren die voorkomt dat kleine criminelen de overstap maken naar gevaarlijke terrorist.

7. Stop radicalisering in gevangenissen

Gevangenissen zijn broeinesten voor radicalisering. Uit dit onderzoek naar 79 terroristische daders, bleek dat 45 daarvan eerder een tijd doorbrachten in een gevangenis. Minstens een derde van deze groep radicaliseerde bovendien in de gevangenis.

De condities in gevangenissen en het budget dat EU-landen ter beschikking stellen voor het tegengaan van radicalisering, verschillen gigantisch. Landen met overbevolkte gevangenissen met slechte omstandigheden die als leerschool voor terroristen dienen, zijn een evident veiligheidsgevaar voor de gehele Europese Unie.

GroenLinks wil strengere Europese minimumeisen over de omstandigheden in gevangenissen en adequate begeleiding van gevangenen gericht op het voorkomen van radicalisering. Ook moeten landen zorgvuldig beleid formuleren voor de terugkeer in de samenleving van terroristische daders die die hun straf erop hebben zitten.

8. Investeer in een inclusieve samenleving

Een goede sociale infrastructuur is essentieel om te voorkomen dat mensen sociaal uitgesloten raken, geen toekomstperspectief zien en vatbaar zijn voor radicaal gedachtegoed. Veel Europese landen investeerden jaren of zelfs decennia te weinig in cruciale publieke voorzieningen die bijdragen aan de sociale cohesie in samenlevingen: scholen, zorg, geestelijke gezondheidszorg, huisvesting, participatie, sportvoorzieningen, buurt.

De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de landen zelf, maar Europees economisch en sociaal beleid speelt ook een rol. Jarenlang bezuinigingsbeleid en druk om voorzieningen te liberaliseren hebben de beschikbaarheid en toegang tot essentiële publieke voorzieningen onder druk gezet. Een veilige samenleving vereist juist extra investeringen in de sociale infrastructuur.

Planning

Later deze maand presenteren de rapporteurs van de terrorismecommissie hun voorstel met conclusies en aanbevelingen voor Europese Commissie en de EU-landen. Alle fracties kunnen daarna amendementen indienen. Daarover stemt eerst de onderzoekscommissie, later ook het voltallige Europarlement.