Deze blog is geschreven door Europarlementariër Tineke Strik en PvdA-Europarlementariër Thijs Reuten.
De actie van ‘Team Europa’ had niet de zegen van alle lidstaten. Veertien van hen uitten achteraf intern hun frustratie dat hen hiervoor geen instemming was gevraagd. Hoe Von der Leyens coalitie met Rutte en Meloni dan wel tot stand is gekomen, is onduidelijk. Waar en aan wie ze verantwoording afleggen ook. In ieder geval hebben ze het Europees Parlement door deze constructie vakkundig buitenspel gezet en daarmee democratische controle omzeild. Dit terwijl het bestaande associatieverdrag tussen de EU en Tunesië alle mogelijkheid biedt om samenwerking te intensiveren, maar dan met democratische controle en duidelijke verplichtingen op het gebied mensenrechten.
Het doel van de deal is duidelijk: ongehinderd een rechtse anti-migratieagenda doorvoeren en voorkomen dat mensen naar de EU afreizen. Zo zeggen Rutte, Von der Leyen en Meloni in totaal 105 miljoen euro toe aan het Saied-regime om migratie tegen te gaan, zonder duidelijke voorwaarde dat mensenrechten worden gerespecteerd. Zo geven we dus carte blanche aan een president die middels een racistische omvolkingstheorie een golf geweld tegen zwarte migranten aanwakkerde in februari dit jaar. Het is buitengewoon cynisch dat in plaats van president Saied tot de orde te roepen, hij werd beloond met een flinke geldsom.
Dat het sluiten van zo'n deal met dit autoritaire regime desastreuze gevolgen zou hebben, konden we van mijlenver zien aankomen. Niet voor niets liet Saied in de deal optekenen dat Tunesië geen vestigingsland is voor migranten en vluchtelingen. Zijn hetze ging daarom onverminderd voort. De Tunesische regering heeft afgelopen zomer - na het sluiten van de deal - duizenden mensen gewelddadig gedumpt in de woestijn, wat al tot de dood van minstens 27 migranten heeft geleid. Steeds meer mensen ontvluchtten hierdoor wanhopig het land. Dit resulteert cynisch genoeg tot recordaankomsten van migranten in Italië. De uitwerking van de deal staat daarmee haaks op haar initiële doel van het beperken van migratie, en is naast inhumaan dus ook nog ineffectief.
Saied probeert met de deal een faillissement van de Tunesische overheid te voorkomen. Hij zit hierdoor nog steviger in het zadel. Met zijn toenemende greep op de samenleving en de rechterlijke macht is bovendien het aantal politieke gevangenen op recordhoogte gekomen en durven journalisten en mensenrechtenverdedigers nauwelijks kritiek te uiten. Geen wonder dat de onderdrukking een steeds voornamere reden is voor Tunesiërs om het land te verlaten. De Tunesiëdeal is vooral gebaseerd op rechtse symboolpolitiek waarbij feiten geen rol meer lijken te spelen. De grote winnaar is een dictator die onvoorspelbaar en openlijk racistisch is. Met de hoop op democratisering na de Arabische lente maakte hij korte metten. Hiermee maakt de Tunesiëdeal van Europa een sponsor voor inhumane en repressieve praktijken van het moreel failliete Tunesische regime.
De recente weigering om een delegatie uit het Europees Parlement toe te laten bewijst nogmaals dat dit een autocratisch regime is waar je geen afspraken mee kan maken. Dat is simpelweg onacceptabel en hoort de allerlaatste druppel te zijn. De deal moet dan ook zo snel mogelijk van tafel. De migratiedeal met Tunesië is onmenselijk, ondemocratisch en ineffectief. Veel te lang heeft de EU weggekeken van de zorgwekkende situatie rond de Middellandse Zee, waar grote aantallen migranten sterven op zee of in de woestijn. Met het sluiten van de Tunesiëdeal faciliteert Europa dit in plaats van het tegen te gaan.
Een verantwoord asiel- en migratiebeleid gebaseerd op feiten en solidariteit is wat nu nodig is. Natuurlijk hoort samenwerking met de landen om ons heen daar ook bij. Maar hier dienen mensenrechten centraal te staan. De EU moet haar politiek kapitaal inzetten op het verbeteren van de situatie voor migranten door te investeren in opvang en het optuigen van een asielstelsel. En met forse steun aan diegenen die zich inzetten voor de rechtsstaat, zoals maatschappelijke organisaties en journalisten. Die samenwerking hoort vorm te krijgen in formele overeenkomsten, met adequate mensenrechtelijke waarborgen en toezicht, en controle door het Europees Parlement. Met de huidige Tunesiëdeal wint immers niemand, behalve Saied.
