Sinds 2005 moeten Europese bedrijven die CO2 uitstoten hiervoor ‘rechten’ aanschaffen. Het idee is dat de beschikbare rechten steeds minder worden, waardoor de prijs voor het uitstoten van CO2 stijgt. Tot zover de theorie, want in praktijk functioneert dit ETS-systeem, dat de hoeksteen van het Europees klimaatbeleid hoort te zijn, amper. De EU probeert nu voor de periode 2021-2030 ETS te herzien, Bas Eickhout, vicefractievoorzitter van de Europese Groenen, zit aan de onderhandelingstafel. Donderagochtend vindt de eerste van twee cruciale stemmingen plaats die het uiteindelijke standpunt van het Europees Parlement zullen bepalen.

Doordat er teveel CO2-rechten op de markt beschikbaar zijn, is de prijs veel te laag. Voor het uitstoten van een ton CO2 moet een bedrijf rond de vijf euro neertellen. Experts hebben berekend dat de prijs minimaal 30 euro moet zijn voordat het daadwerkelijk effect begint te krijgen. Pas dan krijgt het bedrijfsleven de financiële prikkel om daadwerkelijk minder CO2 uit te gaan stoten.

Subsidieautomaat

De christendemocraten doen allerlei voorstellen om ETS zo om te bouwen om maar zoveel mogelijk subsidies aan het bedrijfsleven uit te delen. “Zo verandert ETS van het principe dat de vervuiler betaalt, naar de vervuiler krijgt betaald”, concludeert Eickhout. “Onverantwoord.”

Enkele voorbeelden van de cadeautjes aan het bedrijfsleven waar de Milieucommissie donderdag over stemt:

  • Meer bedrijfssectoren gratis CO2-rechten geven, omdat ze ander last zouden hebben van internationale concurrentie
  • Om meer sectoren gratis rechten te geven, gaat dat ten koste van rechten die geveild kunnen worden (en dus geld opleveren). Daardoor loopt de samenleving miljarden euro’s mis, terwijl dat geld kei hard nodig is in de strijd tegen klimaatverandering.
  • Bedrijven financieel compenseren voor stijgende energieprijzen
  • Geld vrijmaken om vervuilende energiecentrales in armere EU-landen langer op te houden, in plaats van het stimuleren van schone alternatieven

Eickhout is best bereid om bescherming te geven aan bedrijven die door een hoge CO2-prijs benadeeld worden op de internationale markt. Maar dan moet er wel sprake zijn van een betekenisvolle prijs van deze emissierechten, anders is de bescherming volledig overbodig en neemt het alle prikkels om te innoveren weg.

 Ambitieniveau om CO2 te reduceren

De tijdlijn om CO2 te reduceren kreeg tijdens de onderhandelingen helaas veel minder aandacht. De Milieucommissie stemt desalniettemin over een aantal voorstellen die cruciaal zijn om ETS terug op de rails te krijgen.

  • Het emissiehandelssysteem verdrinkt in oude ongebruikte rechten die vroeger massaal (gratis) zijn uitgedeeld. Ruimen we die rommel uit het verleden nu op door (een deel) van deze rechten te schrappen?
  • De snelheid waarmee het totale aantal CO2-rechten afneemt is bij lange na niet in lijn met onze doelstellingen uit het Parijsakkoord. Schroeven we in het nieuwe voorstel die snelheid op, zodat we op z’n minst zicht houden op de tweegradengrens?
  • Herhalen we oude fouten door meer uitstootrechten uit te geven dan dat we nu daadwerkelijk uitstoten? Of baseren we de uitgifte op basis van de werkelijke uitstoot in de Europese Unie?

Grootvervuilers

De Milieucommissie stemt ook over de toekomst van twee grootvervuilers die tot nu toe volledig onterecht in de watten worden gelegd, ten koste van het klimaat en de belastingbetaler.

  • De cementsector krijgt nu nog vrijwel al haar emissierechten gratis. De maatregel om ook de cementsector eerlijk te laten bijdragen levert naar schatting 20 miljard euro in tien jaar op.
  • Ook de internationale scheepvaart ontspringt tot nu toe de dans als het gaat om het terugbrengen van CO2-uitstoot. Moet die sector ook onder EU ETS gaan betalen voor hun uitstoot?