De komende weken gaat het in Europa over de poppetjes. Welke landen en partijen leveren de politici voor de topfuncties die moeten worden ingevuld? Dat Jean-Claude Juncker als voorzitter van de Europese Commissie wordt voorgedragen lijkt vast te staan, maar er zijn nog meer vacatures in te vullen. Over dat proces valt nog veel te zeggen: Gaat het om de kwaliteit van de politicus? Of blijven de regerings- en partijleiders net zolang puzzelen tot alle topfuncties onder de grote partijen verdeeld zijn?
Voorzitter van de Europese Commissie
De machtigste positie in de Europese Unie, op dit moment ingevuld door de Portugees José-Manuel Barroso. De voorzitter van de Europese Commissie geeft leiding aan het college van Eurocommissarissen dat als als enige nieuwe wetgeving mag voorstellen. Volgens de verdragen wordt de voorzitter voorgedragen door de Europese regeringsleiders, die rekening moeten houden met de uitslag van de verkiezingen. Daarna moet het Europarlement instemmen met de voordracht.
Al voor de verkiezingen besloten de Europese politieke partijen (met steun van hun landelijke kopstukken als Merkel en Rutte) om ieder een topkandidaat te kiezen voor de functie van voorzitter van de Europese Commissie om zo het selectieproces transparanter te maken. Net als in Nederland krijgt de 'lijsttrekker' van de grootste partij dan belangrijkste functie.
Nu blijkt dat de christendemocraten als grootste partij uit de bus komen, is het voor GroenLinks logisch dat hun topkandidaat Juncker als eerste aan zet is om te proberen om een meerderheid van de regeringsleiders en van de Europarlementariërs achter zijn programma te krijgen. De Britse premier David Cameron doet er nog alles aan om Juncker weg te zetten als een onacceptabele eurofiel, maar met steun van zowel de christendemocraten als van de sociaaldemocraten wijst alles erop dat Juncker de volgende voorzitter van de Europese Commissie wordt.
Als Juncker daadwerkelijk voorzitter van de Europese Commissie wordt, dan is dat niet minder dan een historische gebeurtenis. Voor het eerst kunnen de regeringsleiders geen eigen kandidaat uit de hoge hoed toveren, maar moeten ze direct rekening houden met de uitslag van de verkiezingen. Zoals de Volkskrant schrijft: “Zo kreeg de kiezer invloed en mochten de premiers bij het kruisje tekenen.”
Voorzitter van het Europees Parlement
Staat aan het hoofd van 751 direct verkozen Europarlementariërs. De voorzitter van het Europees Parlement stuurt samen met het 'Bureau' van vicevoorzitters de gang van zaken in het Europarlement. De voorzitter van het Europarlement mag aanschuiven aan het begin van de eurotoppen, maar moet na zijn eerste statement de ruimte verlaten.
De Europese christendemocraten en sociaaldemocraten meldden afgelopen week trots dat ze samen hebben besloten dat oud-voorzitter Martin Schulz opnieuw voor tweeënhalf jaar de post mag bekleden. Deze deal kwam tot stand nadat de Duitse sociaaldemocraten beloofden dat ze Juncker steunen als voorzitter van de Europese Commissie.
Wij van de Europese Groenen kiezen liever voor kwaliteit, in plaats van dat we akkoord gaan met een package deal uit de achterkamertjes. Daarom hebben we onze Oostenrijkse Europarlementariër Ulrike Lunacek naar voren geschoven. Het Europees Parlement bepaalt op 1 juli in een stemming, desnoods over meerdere rondes, wie de voorzitter wordt. En omdat er over personen wordt gestemd, is de stemming – net zoals in Nederland – anoniem. Het wordt dit interessant om te zien hoeveel sociaal- en christendemocraten tegen de partijlijn durven te stemmen omdat ze Schulz niet zien zitten.
Tot nu toe kunnen we de conclusie trekken dat het bij het kiezen van de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie gelukt is om het proces democratischer te maken. De Europese politieke partijen hebben daar een belangrijke rol in gespeeld door ieder hun topkandidaat aan te wijzen. Bij het kiezen van de voorzitter van het Europees Parlement schieten de grote partijen echter weer terug in hun oude reflex; ze sluiten in de achterkamertjes een deal om de post onderling te verdelen.
Maar er zijn nog meer Europese vacatures, de verwachting is dat de regeringsleiders een extra eurotop in juli nodig hebben om die puzzel te leggen. Die extra vacatures zijn:
Voorzitter van de Europese Raad (van regeringsleiders)
Sinds 2009 hebben de achtentwintig regeringsleiders en staatshoofden de Belg Herman van Rompuy als permanente voorzitter. Hoewel deze voorzitter geen stemrecht heeft in de Europese Raad die hij moet voorzitten, is het een functie met veel 'potentieel'. Zo stelt de voorzitter de agenda op voor de eurotoppen en mag hij aanschuiven bij belangrijke internationale toppen, zoals de G7. Moet vooral veel kunnen bemiddelen om de nationale ego's van de regeringsleiders op één lijn te krijgen.
Er circuleren verschillende namen voor de opvolging van Van Rompuy, waaronder die van de huidige Deense premier, Helle Thorning-Schmidt.
Voorzitter van de Eurogroep
De ministers van Financiën van de eurolanden komen maandelijks bijeen onder leiding van een vaste voorzitter. Dit voorzitterschap, nu vervuld door de Nederlandse minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem, wordt waarschijnlijk een fulltimebaan. Dat betekent dat Dijsselbloem zijn baan als minister moet opgeven als hij voorzitter van de Eurogroep wil blijven. Spanje wil deze post echter binnenrijven voor zijn huidige minister van Economische Zaken, Luis de Guindos.
Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands beleid
De Europese minister van Buitenlandse Zaken, die zo niet genoemd mag worden, heeft een dubbele pet: hij is zowel de voorzitter van de Raad van Ministers van Buitenlandse Zaken als eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie. Deze functie werd de afgelopen jaren op bescheiden wijze ingevuld door de Britse Catherine Ashton. Ze durfde pas een standpunt in te nemen als de steun had van alle ministers, iets wat tot ergernis van het Europarlement maar zelden gebeurde.
Eurocommissarissen
Nog altijd mag ieder land één eurocommissaris leveren. Dat resulteert in een college van achtentwintig eurocommissarissen, waarbij logischerwijs de ene portefeuille (Economische en Monetaire zaken) belangrijker is dan de andere (Meertaligheid). Volgens het Nederlandse kabinet is de PvdA 'aan de beurt' om de Nederlandse eurocommissaris te leveren. Afhankelijk van de expertise van de kandidaat en de tactiek van het kabinet kan dat een zwaardere of een lichte portefeuille opleveren.
Gerelateerde content