Vandaag debatteert de Tweede Kamer over het klimaatfonds van het kabinet. Een grote pot geld van 35 miljard euro om de klimaatcrisis aan te pakken. Een fonds waar ook GroenLinks al voor pleitte in haar verkiezingsprogramma. Maar het fonds moet groener en rechtvaardiger. Want er gaat momenteel slechts 4 miljard van de €35 miljard van het fonds direct naar huishoudens en het overgrote deel naar de industrie. GroenLinks en PvdA hekelen deze scheve verhouding tussen burgers en bedrijven en sluiten zich aan bij de oproep van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid om klimaatkosten en de klimaatbaten op een rechtvaardige manier te verdelen.
Suzanne Kröger, GroenLinks-klimaatwoordvoerder: “Als de Tweede Kamer niet ingrijpt hebben we straks geen klimaatfonds, maar een fonds voor fossiele vervuilers. Een goedwerkend klimaatfonds zorgt dat de samenleving de omslag naar een duurzame economie kan maken en iedereen mee kan komen. Maar wat nu dreigt te gebeuren is dat we met miljarden aan belastinggeld het toekomstige verdienmodel voor de aandeelhouders van Shell en Tata gaan betalen, er ook nog geeneens harde eisen gesteld worden.”
Volgens het linkse blok zijn er nog onvoldoende waarborgen ingebouwd om te zorgen dat de multinationals die de subsidie ontvangen dit ook echt gebruiken om de duurzaamheidsdoelen te halen. Bovendien vinden zij het eerlijk dat als de belastingbetaler miljarden gaat betalen aan de klimaattransitie, dit geld weer terugvloeit naar de samenleving als bedrijven hier in de toekomst winst mee verdienen.
Daarom doen wij een aantal voorstellen ter verbetering van het klimaatfonds:
- Meer steun voor huishoudens. De klimaattransitie gaat alleen lukken als iedereen het mee kan maken, ongeacht hoe dik je portemonnee is. Daarom stellen PvdA en GroenLinks voor dat huishoudens een groter aandeel uit het fonds krijgen voor verduurzaming. Daarnaast stellen zij voor een onafhankelijk adviesorgaan in te stellen die zal toezien op het rechtvaardig besteden van klimaatinvesteringen.
- Klimaatplicht voor bedrijven. Als bedrijven geld willen ontvangen uit het fonds moeten ze een klimaatplan aanleveren waarin ze aantonen hoe ze aan de doelen uit de klimaatwet gaan voldoen. Zoals het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) ook adviseerde. Halen ze deze doelen niet, dan moeten zij het ontvangen geld terugbetalen.
- Winstdeling. Maatschappelijke investeringen in de verduurzaming van de industrie moeten ook leiden tot maatschappelijke baten wanneer die verduurzaamde industrie ervan profiteert. Als bedrijven geld uit het klimaatfonds ontvangen voor investeringen in de groene economie van de toekomst dan wordt een vorm van winstdeling wettelijk verankerd.
Vier vragen over dit klimaatfonds
Stemmen jullie voor of tegen het klimaatfonds?
Het fonds moet wat ons betreft groener en rechtvaardiger worden vormgegeven. Wij hebben grote zorgen dat met de maatregelen die worden voorgesteld niet genoeg zijn om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. En dat het merendeel van het geld terecht komt bij de fossiele industrie, terwijl huishoudens onvoldoende worden geholpen. Het voorstel van de regering is wat ons betreft niet goed genoeg.
Daarom doen wij voorstellen om het fonds rechtvaardiger en groener te maken. Voorstellen om de subsidie aan de fossiele industrie aan banden te leggen en te zorgen dat een groter deel van het geld voor verduurzaming bij burgers terecht komt.
Want GroenLinks en PvdA willen voorkomen dat het geplande klimaatfonds van minister Jetten neerkomt op een ongeclausuleerde miljardensubsidie voor de vervuilende en fossiele industrie. Of wij uiteindelijk kunnen instemmen met het fonds hangt af van de vraag of onze verbetervoorstellen aangenomen worden.
Jullie zijn toch juist voor investeren in duurzaamheid?
Zeker. Als GroenLinks hebben wij ons ook altijd hard gemaakt voor een klimaatfonds. In ons verkiezingsprogramma staan dat we een klimaatfonds van 60 miljard willen. Ons plan met dat fonds is om te investeren in een groene en eerlijke samenleving en een systeemverandering op gang te brengen. In meer betaalbare en duurzame woningen, in groene energie, in het oplossen van de schulden, dakloosheidscrisis, in scholing, onderzoek en innovatie, in landbouw, natuur, fietsen en openbaar vervoer.
Maar dit geld kunnen we maar één keer uitgeven, dus het is wel belangrijk dat we dat goed doen. En op de manier waarom de regering dit klimaatfonds wil inrichten gebeurt dat volgens ons niet goed genoeg. Het huidige voorstel van het fonds is te veel gericht op subsidies voor grote vervuilende bedrijven, zonder dat er voldoende waarborgen zijn dat hiermee de uitstoot daadwerkelijk voldoende wordt teruggedrongen.
Wat mankeert er nu precies aan het fonds?
De belangrijkste drie dingen die GroenLinks en PvdA willen veranderen aan de opzet van het klimaatfonds zijn:
Er mist een klimaatplicht voor vervuilende bedrijven: Van de 35 miljard gaat het overgrote deel naar bedrijven, om te investeren in duurzame energievormen of om de bedrijven zelf te verduurzamen. Bijvoorbeeld voor maatwerk voor industriële reuzen als Tata Steel en Shell, voor de bouw van kernenergie en voor de opschaling van nieuwe technieken. Maar tegenover de miljardensubsidie voor de meest vervuilende bedrijven staat geen harde klimaatplicht: geen harde eis dat met de subsidie die verleend wordt ook daadwerkelijk de benodigde CO2-reductie wordt bereikt. Wij willen dat veranderen.
We betalen mee aan het toekomstige verdienmodel van de fossiele reuzen: Meer dan 6 miljard is gereserveerd voor de productiecapaciteit van groene waterstof. Maar er is niet vastgelegd dat als dit een winstgevende sector wordt, de bedrijven die winst maken een deel daarvan terugbetalen aan de samenleving. Wij maken ons zorgen dat dit een snoeppot wordt voor bedrijven als Shell om met subsidies van de overheid te investeren in groene brandstoffen, terwijl ze ondertussen de komende jaren nog tientallen miljarden winsten blijven binnenharken met de productie van fossiele brandstoffen.
Te weinig geld naar huishoudens: Op dit moment gaat maar 4 miljard van het klimaatfonds direct naar huishoudens. Veel te weinig wat ons betreft. Het kabinet blijft roepen dat normeren zo belangrijk is in de gebouwde omgeving. Maar wat ons betreft kan het niet de bedoeling zijn dat we huishoudens gaan normeren en de grote vervuilers gaan subsidiëren. Wil je een eerlijke transitie naar een duurzame samenleving maken, dan moet het kabinet het gemakkelijk maken voor huishoudens om te verduurzamen. Zeker voor huishoudens met een kleinere portemonnee is het belangrijk dat de overheid ze financieel steunt.
Hoe willen jullie dit verbeteren?
Groener: Klimaatplicht voor bedrijven
Als bedrijven geld willen ontvangen uit het fonds moeten ze een klimaatplan aanleveren waarin ze aantonen hoe ze aan de klimaatdoelen gaan voldoen. Halen ze deze doelen niet, dan moeten zij het ontvangen geld terugbetalen.
Rechtvaardiger: Meer steun voor huishoudens
Op dit moment gaat het overgrote merendeel van het klimaatfonds naar grote bedrijven in plaats van huishoudens. PvdA en GroenLinks stellen voor dat huishoudens een groter aandeel uit het fonds krijgen voor verduurzaming. Daarnaast willen zij dat het kabinet erop toeziet dat het geld rechtvaardig en eerlijk verdeeld wordt uitgegeven.
Groen en rechtvaardig: Delen van winst voor een groene economie
Het fonds, betaald uit belastinggeld, kan niet het toekomstige verdienmodel van de Shells van deze wereld subsidiëren zonder dat de samenleving daar ook van profiteert. Als bedrijven geld uit het klimaatfonds ontvangen voor investeringen in de groene economie van de toekomst, zoals groene waterstof en zonne- en windmolenparken, dan willen we dat dit geld in beginsel terugvloeit naar de samenleving. Dat betekent dat het fonds eerst kijkt of leningen of vormen van winstdeling een optie zijn, en alleen in uitzonderlijke gevallen mag het geld weggegeven worden in de vorm van een subsidie.
