Een jaar geleden bestormde een woedende menigte het Capitool in de Verenigde Staten. Een menigte die zich niet wilde neerleggen bij de uitslag van democratische verkiezingen. Een poging tot een staatsgreep in het land dat dacht het baken van de democratie te zijn.
Wat daar gebeurde, kan hier ook. De parallellen zijn angstaanjagend. ‘De verkiezingsuitslag is gestolen’ zei Trump. Baudet zegt: ‘We hebben waarnemers nodig om te bekijken of de gemeenteraadsverkiezingen wel eerlijk verlopen.’ “Lock her up,” scandeerde Trump-aanhangers. ‘We zullen niet rusten voordat de verantwoordelijken zijn berecht en opgesloten’, zeggen FvD-politici.
Nu hebben we de bodem wel bereikt, dachten velen toen Baudet de coronaregels vergeleek met de holocaust. Veel dieper kan je niet zinken. Maar de bodem is nog niet in zicht. Dit eindigt in geweld, vrees ik. En we zijn daar dichterbij dan velen denken.
Woensdagavond stond er in het donker een man voor het huis van Sigrid Kaag. Hij riep leuzen over een derde wereldoorlog, de NSB en het World Economic Forum. Met een brandende fakkel in zijn hand. Het signaal is duidelijk: er hoeft nog maar iets te gebeuren of de boel gaat in lichterlaaie.
Het is onterecht om deze gebeurtenis van gisteren af te doen als een toevallige actie van één complotextremist, of een bedreiging aan het adres van één politica. Dit is onderdeel van iets groters. Dezelfde avond benadrukte FvD-Tweede Kamerlid Van Houwelingen op internet dat Kaag “verantwoordelijk is voor de implementatie van WEF-beleid.” Een week eerder riep FvD-Kamerlid Van Meijeren op tot het handelen in strijd met democratisch vastgestelde regels, om “het regime ten val te brengen.”
Deze woorden en frames zijn anti-democratisch. En staatsgevaarlijk.
Aan de basis van onze vrije samenleving ligt een cruciaal idee: de opvatting dat ieder mens gelijkwaardig is. Iedere volwassen burger heeft stemrecht. Iedere stem weegt even zwaar. Dat is de hoeksteen van onze democratie. En op basis van die vrije verkiezingen wisselt de volksvertegenwoordiging argumenten uit. Zij besluit door middel van een meerderheid aan welke wetten en regels iedere Nederlandse burger gehouden is.
Dat is de reden waarom we bereid zijn regels te volgen, die we zelf niet zouden instellen. Omdat we het eens zijn met het proces waarop ze tot stand gekomen zijn. Een democratisch proces.
Als je afscheid neemt van dat principe, dan neem je afscheid van het idee van democratie. En als je democratische strijd als middel verwerpt, rest alleen politiek geweld. Dat is waar we op af dreigen te stevenen. Het zaadje daarvoor wordt welbewust geplant door een politieke groepering in ons land.
Door te zeggen dat ‘het regime ten val’ gebracht moet worden, impliceert FvD dat we de democratische verkiezingsuitslag naast ons neer moeten leggen. Niet alleen een specifieke regel moet worden gewijzigd, het hele stelsel van democratische besluitvorming moet overboord.
Precies om dezelfde reden was er laatst zoveel ophef over het woord tribunalen.
Bij een democratische rechtsstaat horen controlerende organen, zoals een parlement en rechters. Burgers kunnen naar de rechter stappen als zij vinden dat de overheid onrechtmatig inbreuk maakt op hun grondrechten en mensenrechten. De rechter roept de overheid dan tot de orde.
Maar FvD doet geen oproep tot rechtszaken. Ze roept op tot de oprichting van nieuwe tribunalen. Tot nieuwe rechtbanken, die niet langer de regels van onze rechtsstaat volgen. Maar die achteraf, op basis van andere uitgangspunten bepalen wat legaal en illegaal is. Ook hier richt hun aanklacht zich niet tegen een specifieke regel. Ook hier wordt de remedie niet gezocht binnen ons democratische systeem. De hele rechtsstaat wordt ongeldig verklaard en moet worden vervangen.
Hoe bescherm je de democratische rechtsstaat tegen hen die haar af willen schaffen? Door tegengeluid te geven. Door grenzen te trekken. Door niet alleen geschokt te reageren op incidenten, maar het monster in het gezicht te kijken en te zien voor wat het is: een doelbewuste en stelselmatige bedreiging van de maatschappelijke vrede.
Door hard te zijn tegen politici met een gevaarlijke agenda. Door hen het woord te ontnemen als de plenaire zaal van het parlement gebruikt wordt om de rechtsstaat te ondermijnen. Door van social media-bedrijven te eisen dat ze hun verantwoordelijkheid nemen en hun platforms niet laten misbruiken voor een aanval op de democratie.
En door zacht te zijn voor elkaar. Door het ‘wij’ zo groot mogelijk te maken. Door onderling het gesprek te blijven zoeken en mensen met oprechte vragen en twijfels niet in het kamp van populisten te duwen. Door een krachtig verbond te vormen, van goedwillende burgers. Van mensen die nooit zwijgend zullen toekijken als politici de bijl aan de wortel van onze democratie zetten. Want wij zijn met meer. Veel meer.
