De afgelopen maanden onderzocht Europarlementariër Judith Sargentini de stand van democratie en rechtstaat in Hongarije. Op donderdag 12 april presenteert ze haar bevindingen in de parlementscommissie voor Justitie en Burgerlijke vrijheden. We beantwoorden veelgestelde vragen over haar onderzoek.
1. Waarom is het onderzoek van Sargentini bijzonder?
De centrale vraag in het onderzoek van Sargentini is of de Hongaarse regering de rechtsstaat dermate heeft afgebroken dat er een zogenaamde een artikel 7-procedure gestart moet worden. Dat is een Europese schorsingsclausule voor EU-landen die zich schuldig maken aan ‘ernstige en voortdurende schending’ van de waarden van de Europese Unie.
Een artikel 7-procedure zou als ultieme sanctie hebben dat Hongarije haar stemrecht bij de Europese Raad verliest. Het is voor het eerst dat het Europees Parlement nu de mogelijkheid van het opstarten van zo’n artikel 7-procedure onderzoekt.
2. Hoe kwam het tot een onderzoek?
De Hongaarse regering is meerdere keren aangesproken op beleidsveranderingen en aanpassingen van de grondwet. Die hadden ingrijpende gevolgen voor de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, voor persvrijheid en voor de bescherming van fundamentele rechten van burgers, inclusief die van minderheden en vluchtelingen.
Het Europees Parlement sprak zich hier vaker over uit en ging in debat met de Hongaarse premier Viktor Orbán. De Europese Commissie startte diverse inbreukprocedures tegen Hongarije. Ook onafhankelijke internationale organisaties uitten hun zorgen, waaronder de Raad van Europa, speciale rapporteurs van de Verenigde Naties, de Commissie van Venetië en de Lanzarotecommissie.
Na jarenlange discussies met Orbán en officiële waarschuwingen aan Hongarije besloot het Europees Parlement in mei 2017 tot een onderzoek naar een artikel 7-procedure omdat de situatie in Hongarije verslechterde. Europarlementariërs vroegen aan de parlementscommissie voor Justitie en Burgerlijke Vrijheden om te onderzoeken of een artikel 7-procedure aan de orde is. Sargentini werd aangesteld als rapporteur.
3. Wat onderzoekt Sargentini nu precies?
Het is voor het eerst dat het Europees Parlement een artikel 7-onderzoek doet.
Wanneer landen toe treden tot de Europese Unie, dan beloven ze zich te houden aan de gedeelde Europese waarden van respect voor menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en mensenrechten, inclusief die van minderheden. Dat staat in artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie.
Als een EU-land deze Europese waarden aan zijn laars lapt en inbreukprocedures door de Europese Commissie de situatie niet verbeteren, dan geeft artikel 7 van het Verdrag betreffende de EU extra middelen om op te treden tegen dat land. Er moet sprake zijn van een duidelijk gevaar voor een ernstige schending van deze waarden.
Sargentini onderzoekt nu of dit het geval is in Hongarije. Voor haar rapport bezocht Sargentini de Hongaarse hoofdstad Boedapest en sprak zij met diverse experts van academici tot aan de vertegenwoordigers van de Commissie van Venetië.
Naast de commissie Burgerlijke Vrijheden analyseren ook de commissies Cultuur, Vrouw en Gendergelijkheid, Constitutionele zaken en Begrotingscontrole de situatie in Hongarije vanuit hun eigen expertise.
4. Hoe nu verder?
Nadat Sargentini op donderdag 12 april haar bevindingen heeft gepresenteerd, krijgen andere Europarlementariërs tot 15 mei de tijd om hierop te reageren met amendementen. Eind juni wordt er gestemd in de commissie Burgerlijke Vrijheden. In september 2018 volgt dan de plenaire stemming.
Voor het formeel starten van een artikel 7-procedure is minimaal een meerderheid van twee derde van de uitgebrachte stemmen nodig en moeten tenminste 376 parlementariërs hun stem uitbrengen.