De Europese Commissie stelt dat er sprake is van het instrumentaliseren van migranten als een land buiten de EU mensen actief faciliteert of aanmoedigt om naar de EU te reizen met de mogelijke intentie om de EU of een EU-land te destabiliseren. Er zijn geen criteria opgenomen om te beoordelen wanneer hiervan sprake is. Strik: “De EU heeft zichzelf via migratiedeals afhankelijk gemaakt van landen als Turkije en Libië om mensen tegen te houden. Het is daarna erg makkelijk te zeggen dat elke aankomst van asielzoekers uit deze landen een politiek drukmiddel is. Het begrip “instrumentalisatie” kan zo makkelijk misbruikt worden om pushbacks, het illegaal terugduwen van asielzoekers, te legitimeren door elke aankomst van asielzoekers neer te zetten als potentiële dreiging.”
Twee weken geleden kondigde de Commissie soortgelijke regelgeving aan als noodwetgeving voor Polen, Litouwen en Letland. Met dit voorstel worden deze maatregelen voor een deel uitgebreid naar de gehele EU: asielzoekers mogen dan niet meer overal asiel aanvragen, maar kunnen worden teruggeduwd naar een buurland buiten de Europese Unie, met een verwijzing naar een formele grenspost op de buitengrens. Deze grensposten zijn echter vaak nauwelijks toegankelijk en mogen in situaties waar sprake zou zijn van ‘instrumentalisatie’ zelfs worden gesloten. Daarnaast wil de Commissie het makkelijker maken voor EU-landen om asielzoekers toegang te weigeren wanneer zij door andere EU-landen zijn gereisd en verruimt ze de mogelijkheden om ingrijpende surveillance technologieën te gebruiken bij de grens, zoals drones, gezichts- of gedragsherkenning.
Strik: “De Commissie zet een stap verder richting het toestaan van pushbacks en wil technologie inzetten om mensen te ontmoedigen de grens over te steken zonder dat vaststaat of zij recht op bescherming hebben of niet. Alles duidt erop dat de Commissie meer ruimte geeft voor de illegale praktijken van bepaalde EU-landen, in plaats van daarbij in te grijpen en af te dwingen dat landen de toegang tot een asielprocedure garanderen. Het Europees Parlement moet de onderhandelingen van de komende maanden gebruiken om te laten zien dat het recht op asiel voor ons geen dode letter, maar een kernwaarde van het Europees verdrag is, waar we niet mee mogen marchanderen.”
