Onderstaand opiniestuk van Bas Eickhout verscheen tijdens het zomerreces in een zevental regionale dagbladen.
De euro heeft forse averij opgelopen door Grieks geknoei met cijfers. Dat mag nooit meer gebeuren. Om de statistieken te controleren, moet de Europese Commissie bij nationale overheden binnen kunnen komen. Desnoods zonder kloppen.
In 2005 vroeg de Europese Commissie de regeringen van de EU-landen om meer bevoegdheden te verlenen aan haar statistiekbureau, Eurostat. Kort daarvoor was bekend geworden dat Griekenland zijn begrotingstekort jarenlang had opgepoetst. Waren de echte cijfers bekend geweest, dan had Athene de euro niet mogen invoeren. De Europese Commissie trok lering uit dit schandaal. Zij stelde voor dat Eurostat de nationale statistieken zou gaan controleren.
De Europese ministers van Financiën verwierpen dit voorstel. Zij wensten geen Europese pottenkijkers toe te laten tot hun statistiekbureaus. Het gevolg was dat opeenvolgende Griekse regeringen tot 2009 doorgingen met creatief boekhouden. Bij het verbergen van haar schulden kreeg Athene hulp van zakenbankiers die voldoende gewetenloos waren om tegelijk te speculeren op een Grieks bankroet.
Als het anders was gelopen, hadden we nu waarschijnlijk een sterkere euro gehad. Dan was het reddingspakket van meer dan honderd miljard euro voor het bijna failliete Griekenland misschien niet nodig geweest. Dan had de Griek in de straat nu minder moeten bloeden voor de spilzucht van zijn politici.
Zijn minister De Jager en zijn Europese collega's inmiddels door schade en schande wijzer geworden? Een beetje slechts. Begin dit jaar deed de Europese Commissie opnieuw een voorstel om Eurostat meer controlebevoegdheden te geven. Zij kreeg steun van de Europese Centrale Bank en het Europees Parlement. Het parlement nam het standpunt in dat Eurostat aangekondigde én onaangekondigde bezoeken moet afleggen in de lidstaten om de rekeningen van (semi-)overheidsinstellingen te controleren. Maar de ministers van Financiën staan wederom op de rem. Alleen als er hard bewijs is van geknoei mag Eurostat op bezoek komen, vinden zij. En nooit zonder aankondiging vooraf.
Zo dreigen de Europese controleurs achter de feiten aan te blijven lopen. Straks krijgt 'Europa' weer de schuld als nationale politici er een potje van hebben gemaakt. Wie denkt dat alle EU-landen het goochelen met de begroting wel uit hun hoofd laten nu Griekenland zo hard is afgestraft moet eens in Bulgarije gaan kijken. Ook daar zijn miljarden aan overheidsaankopen buiten de boeken gebleven. Dat weten we alleen omdat er een nieuwe regering is aangetreden die – net als de Griekse – schoon schip wil maken.
Grote bedrijven weten het: als je de Europese regels voor eerlijke mededinging overtreedt door prijsafspraken te maken met concurrenten kan de Europese Commissie opeens op je stoep staan. Er hoeft maar één iemand te klikken of de Europese inspecteurs vallen binnen om bewijzen te zoeken voor kartelvorming. Ik zie geen reden om overheden anders te behandelen dan bedrijven. Bij aanwijzingen van fouten in nationale statistieken moet Eurostat de feiten komen checken. Door de Europese controleurs aan de ketting te leggen, suggereren de ministers van Financiën dat gesjoemel door overheden minder erg is dan gesjoemel door bedrijven. Dat is het verkeerde signaal.