De afgelopen week is in Durban is vooral gesproken over de nitty-gritty rondom de afspraken van vorig jaar in Cancún. Daarnaast is Maite Nkoana-Mashabanae benoemd tot voorzitter van de klimaattop en is Qatar als bestemming voor de klimaattop in 2012 aangewezen.
Vanaf vandaag begint de politieke week van de klimaattop. Ministers van over de hele wereld zijn naar Durban gereisd om knopen door te hakken. Ik zal als officieel lid van de delegatie van het Europarlement en de enige Nederlandse volksvertegenwoordiger de onderhandelingen volgen. Daarom geef ik hieronder een korte stand van zaken, met daarin de belangrijkste spelers van deze week: De Europese Unie, China, India, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika.

Europese Unie

De Europese Unie wil alleen instemmen met een vervolg op het Kyoto-protocol als er een roadmap wordt afgesproken voor de andere grote vervuilers, zodat zij op termijn ook bindende afspraken maken om hun uitstoot terug te dringen. Ontwikkelingslanden bekritiseren deze opstelling van Europa fel, die vrezen dat het enige bestaande klimaatakkoord op deze manier bij het vuilnis wordt gezet.

Het goede nieuws is dat de ministers van de EU-landen gevraagd zijn om naar Durban te komen met het politieke mandaat om een vervolg op het Kyoto-protocol goed te keuren. Bij een dergelijke beslissing moet het huidige protocol worden aangepast en hier moeten de parlementen van alle EU-lidstaten mee instemmen. Met andere woorden: Europa maakt zich klaar om een Kyoto-2 te accepteren.

Opkomende economieën

Van de opkomende economieën, ook wel BASIC-landen genoemd, liggen vooral China en India dwars. Zij vinden dat er eerst gesproken moet worden over bindende afspraken voor de rijke landen, voordat zij zich zelf verbinden aan bindende klimaatdoelen. Daar kwam eind vorige week verandering in toen China verklaarde open te staan voor bindende klimaatafspraken, mits het vervolg op het Kyoto-protocol aan bepaalde eisen voldoet. Ook de minst ontwikkelde landen van de wereld, de eilandstaten (ook wel AOSIS genoemd, zij lopen het grootste risico onder water te lopen bij verregaande klimaatverandering), Brazilië en Zuid-Afrika staan sympathiek tegenover het roadmap-voorstel van Europa.

We kunnen voorzichtig positief zijn over deze ontwikkeling waarbij zowel een vervolg op Kyoto als een tijdspad naar een bindend klimaatakkoord – met alle vervuilers aan boord – de uitkomst kan zijn van deze klimaattop.

De Verenigde Staten en India

De Verenigde Staten (VS) zijn als altijd de grootste dwarsligger wat betreft een bindend klimaatakkoord voor alle vervuilers. De VS zijn officieel geen tegenstander, maar stellen zulke hoge voorwaarden dat ze de onderhandelingen frustreren. De VS zijn eigenlijk een verloren zaak, in ieder geval tot aan de presidentsverkiezingen volgend jaar. Daarom zouden ze zich afzijdig moeten houden en moeten stoppen met de boel blokkeren zoals ze nu ook op het gebied van klimaatfinanciering doen. Tijdens de klimaattop in Bali in 2007 maakten de VS een plotseling een ommezwaai toen Papua Nieuw-Guinea duidelijk maakte dat alleen de VS vooruitgang nog blokkeerden: “Als jullie niet willen leiden, ga dan tenminste uit de weg!”

Ook dit jaar moet de VS daarom geïsoleerd worden. Een overeenkomst kan alleen met een afzijdige VS worden gesloten. Verontrustend zijn dan ook recente nieuwsberichten die aangeven dat India en de VS in achterkamertjes samen optrekken om een overeenkomst te blokkeren.

India geeft aan dat het huidige protocol de rode lijn is en dat de onderhandelingen over een nieuw klimaatakkoord te lang zullen duren. Maar gelukkig staat India binnen de ontwikkelingslanden redelijk geïsoleerd en lijkt India vooral wat gepikeerd doordat China opeens 'vooruitstrevend' bezig is.

Zuid-Afrika

Ten slotte Zuid-Afrika. Zuid-Afrika heeft als gastland van de klimaattop, lid van de BASIC-landen en woordvoerder namens heel Afrika een belangrijke rol in het smeden van een overeenkomst. Met de ontwikkelingslanden in één hand en de Europese Unie in de andere kan Zuid-Afrika het VN-klimaatproces uit de impasse trekken.

Deal China-EU?

Al met al zijn de meeste signalen positief. Vandaag komen China en de Europese Unie bijeen om alternatieve voorstellen te bespreken voor bindende klimaatafspraken. Geen van beide wil de boeman zijn die de pogingen om de wereld te beschermen tegen klimaatverandering saboteren. Het Kyoto-protocol wordt momenteel gezien als het enige succes van het VN-klimaatproces en is daarom ook de sleutel van het succes van deze klimaattop.

Europa heeft daarmee de troef in handen. Canada, Rusland en Japan willen zich niet aan een vervolg op Kyoto commiteren en de VS hebben het Kyoto-protocol nooit geratificeerd. Ofwel: als de Europese Unie instemt met een Kyoto-2, dan is er een Kyoto-2. Helaas is de Europese Unie nog teveel gespleten. Bij de persconferentie vandaag werd nog eens duidelijk dat Polen, als voorzitter van de Europese Unie, en eurocommissaris Connie Hedegaard niet met één stem spreken. Polen houdt nog stevig vast aan kolen, de meest schadelijke brandstof, en blokkeert elke verhoging van de Europese klimaatdoelen. Daarom kreeg Polen vorige week de prijs voor 'Fossiel van de Dag' uitgereikt.

Economische crisis

De klimaatdoelen die nu op tafel liggen zijn niet genoeg om de gevolgen van klimaatverandering te weren. Er is een gat van zes tot elf megaton CO2 tussen wat volgens wetenschappers nodig is en wat de politici van alle landen bereid zijn te doen. Dit gat moet gedicht worden. Er staat veel op het spel. Maar ondanks de apocalyptische waarschuwingen over recordbrekende temperaturen en sneller dan ooit stijgende CO2-uitstoot lijken de meeste politici vooral in de greep van de economische crisis. Terwijl wij met ambitieus klimaatbeleid en investeringen in groene innovaties ook de weg uit de economische crisis kunnen leiden.

Lees het laatste nieuws over de klimaattop in Durban in ons dossier Klimaat.