De klimaatcrisis
is nu

Droogte, mislukte oogsten, tekort aan drinkwater, stormen, overstromingen, orkanen, hittegolven. Dat zijn nu al merkbare gevolgen van de klimaatcrisis. En die gevolgen zullen verergeren zolang we CO2 blijven uitstoten en de opwarming van de aarde niet tot staan wordt gebracht. Als we zo doorgaan, wordt de aarde ‘een onbewoonbare hel’. Dat stelde de VN vorig jaar in een rapport.

De wetenschap is het erover eens dat de opwarming vooral door mensen komt. We zetten de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering, voor de wereld en voor Nederland, nog eens op een rijtje.

Wil je vooral weten hoe we de klimaatcrisis aan willen pakken? Bekijk onze Green New Deal voor Nederland.

Nu al 1 graad warmer

2020 werd het warmste jaar ooit. De verbroken records van heetste dagen, weken en maanden volgen elkaar steeds sneller op. De wereld is op dit moment 1 graad warmer dan voor het begin van de industriële revolutie. De klimaatcrisis is al in volle gang. Als het zo doorgaat is de verwachting dat we tussen 2030 en 2052 al 1,5 graden opwarming gaan bereiken, aldus het klimaatpanel IPCC. En er wordt algemeen aangenomen dat de zogenaamde ‘veilige’ grens ligt rond 1,5 graden Celsius. Dan zijn de gevolgen voor al wat leeft, inclusief de mens, al groot. Daarboven wordt klimaatverandering gevaarlijker en onvoorspelbaarder.

Oorzaken klimaatverandering

Sinds de Industriële Revolutie verbranden we op grote schaal fossiele brandstoffen: olie, kolen en gas. De wereld ging er steeds meer van gebruiken. In fabrieken, energiecentrales, huizen en tijdens het vliegen, rijden en varen. Bij de verbranding komt CO2 vrij. Ook bij het kappen van bos en regenwoud, dat op grote schaal gebeurt, komt CO2 vrij.

Op dit moment zit er 40 procent meer CO2 in de lucht dan een aantal eeuwen geleden. Dat versterkt het natuurlijke broeikaseffect: de deken van gassen wordt steeds dikker en zorgt ervoor dat de aarde sneller opwarmt dan ooit tevoren. Bovendien halen planten en bomen CO2 uit de lucht als ze groeien. Dat jaarlijks enkele miljoenen hectare bos en regenwoud verdwijnen, verergert dus de opwarming.

En omdat het versterkte broeikaseffect het evenwicht van het wereldwijde klimaatsysteem verstoort, zet het veranderingen in gang waardoor het klimaat nóg sneller opwarmt. Zo kaatste het witte zee-ijs altijd een groot deel van de zonnestralen direct terug de ruimte in. Op satellietfoto’s is goed te zien dat die enorme witte vlekken rond de polen kleiner worden. Onder het zee-ijs komt de donkere zee tevoorschijn, die juist warmte opneemt en daarmee de aarde weer verder opwarmt. Een ander voorbeeld is het dooien van permafrost door het warmer wordende klimaat. Het is grond die het hele jaar door bevroren is, en waarin veel oude plantenresten liggen opgeslagen. Permafrost bestaat in koude gebieden als Alaska, Canada, Siberië en Scandinavië. Wanneer die grond dooit, komt er een rottingsproces op gang waarbij ook weer extra CO2 en methaan vrijkomt.

Gevolgen klimaatverandering

Verwoestijning

Overal ter wereld zorgen droogte en hitte in combinatie met het uitputten van de grond door intensieve teelt, voor ernstige degradatie van land en verwoestijning. Verwoestijning is het uitbreiden of ontstaan van extreem droge gebieden, waar weinig groeit. In delen van Afrika is verwoestijning een bedreiging voor de landbouwopbrengsten, waardoor honger op de loer ligt. Ook in het Midden-Oosten, China, Australië, Mexico, de Verenigde Staten en delen van Zuid-Europa hebben mensen last van oprukkende woestijnen.

Bosbranden door extreme droogte

De droogte maakt ook dat bosbranden steeds vaker voorkomen, langer aanhouden, en meer schade aanrichten. Dat zagen we de afgelopen jaren bijvoorbeeld gebeuren in Indonesië, Brazilië en Australië. Vaak ligt de oorzaak van de branden in een combinatie van het platbranden van bos voor landbouwgrond en extreme droogte. Grote bosbranden eisen dodelijke slachtoffers, vernietigen de leefwereld van mensen en dieren en betekenen een groot verlies aan biodiversiteit in de getroffen regio’s.

Watertekort

Op steeds meer plekken ontstaan watertekorten door warmer weer, minder regenval of langere periodes van droogte. En omdat klimaatverandering zorgt voor grillige weerpatronen, zal het vaker zo zijn dat lange periodes van droogte worden afgewisseld met korte periodes van zware neerslag. Omdat er dan veel in één keer valt, kan het grondwater het niet opnemen en vloeit het af naar zee en rivieren, en blijft de grondwaterstand laag. Zo wordt de landbouw kwetsbaarder en drinkwater schaarser. Ook in Nederland zagen we dit al gebeuren tijdens de extreem droge zomer van 2018, en de redelijk droge zomers van 2019 en 2020.

Uitsterven van planten, dieren en ecosystemen

Planten, dieren en ecosystemen hebben het zwaar: dat de wereld opwarmt tast hun natuurlijke leefomgeving aan, en niet elke soort kan zich zomaar aanpassen. Door een combinatie van ontbossing, industrialisatie van de landbouw, overbevissing, jacht, vervuiling en klimaatverandering, dreigen de komende decennia tot 1 miljoen soorten uit te sterven. Ook in Nederland zien we soorten in hoog tempo verdwijnen, zoals verschillende insecten- en vogelsoorten. Gezonde ecosystemen zijn essentieel voor het leven op aarde, inclusief mensen. Biodiversiteit zorgt voor schone lucht, fris water, bodemkwaliteit en bestuiving. ‘Wildernis’, dieren en planten die leven zonder bemoeienis van de mens, neemt op dit moment 23 procent van de aarde in beslag, en dit percentage daalt gestaag (in 1997 was het nog 47 procent). De rest van de aarde wordt gebruikt door de mens en zijn activiteiten.

Zeespiegelstijging door smeltende ijskappen

Door smeltende ijskappen op Groenland en Antarctica en steeds warmer zeewater (warm water zet uit) stijgt de zeespiegel. Het KNMI verwacht deze eeuw tot 82 centimeter stijging, maar er zijn ook voorspellingen waarbij de stijging nog hoger uitvalt. Nederland is gevoelig voor een stijgende zeespiegel: De Deltawerken beschermen ons tegen een zeespiegelstijging van 40 centimeter.

Overstromingen en extreem weer

De stijging van de zeespiegel maakt kust- en deltagebieden kwetsbaar. Honderden miljoenen mensen wonen wereldwijd (met name in armere landen) in kwetsbare (kust)gebieden. De combinatie van zeespiegelstijging en extreem weer zoals zware regenval en storm zorgt ervoor dat zij steeds vaker te maken krijgen met heftige overstromingen. Landen als Pakistan, India en China werden de afgelopen jaren hard getroffen.

Verzilting landbouwgronden

De zeespiegelstijging betekent ook dat het zoute zeewater steeds meer landinwaarts binnendringt en de gronden aantast doordat het grondwater zout wordt. Op verzilte grond is landbouw moeilijk. In Bangladesh - door de ligging in de Gangesdelta wordt het land op meerdere manieren hard getroffen door klimaatverandering - is dit bijvoorbeeld een groot probleem. Ook in Afrika is miljoenen hectare grond al verzilt. In Nederland hebben we er ook mee te maken, bijvoorbeeld in Zeeland. En die verzilting gaat de komende jaren doorzetten.

Eilanden onder water

Er zullen eilanden volledig in zee verdwijnen. De eilandstaat Kiribati is waarschijnlijk het eerste land ter wereld dat ophoudt te bestaan door klimaatverandering. Ook dreigen de Seychellen, de Malediven en de Salomonseilanden helemaal onder water te lopen.

Voedselcrisis

Alle bovengenoemde gevolgen van klimaatverandering brengen de voedselzekerheid in gevaar. De combinatie van droogte, verzilting, extreem weer en de manier waarop de mens met de natuur omgaat en het land gebruikt, is een regelrechte bedreiging voor onze voedselproductie. Daarvoor waarschuwde IPCC, het wetenschappelijk klimaatpanel van de VN, in een rapport in 2019.

Oplossingen voor klimaatverandering

Hoe snel en hevig we wereldwijd deze effecten van klimaatverandering gaan voelen, hangt ervan af hoe snel we de toename van broeikasgassen in de lucht ook echt kunnen stoppen. Tot nu toe blijft, ondanks alle mooie plannen, het gebruik van fossiele brandstoffen toenemen en gaat de ontbossing door. Om de klimaatcrisis een halt toe te roepen hebben we dus stevig klimaatbeleid nodig.

We werken al jaren keihard om de klimaatcrisis op de agenda te krijgen. En dat lukt. Zo stemden de Tweede en de Eerste Kamer in 2018 en 2019 in met de Klimaatwet, ontworpen door Jesse Klaver en Diederik Samsom. Daarmee werd het kabinet verplicht om klimaatmaatregelen te nemen: een historisch moment.

Ook strijden we voor een Europese Klimaatwet. Om de klimaatcrisis het hoofd te bieden, moeten we samenwerken met andere landen en met zijn allen onze CO2-uitstoot omlaag brengen. Onze Europarlementariër Bas Eickhout zet zich in voor aanscherping van de Europese doelstellingen. Het Europees Parlement wil een wettelijke verankering van een klimaatneutraal Europa in 2050. Ook zet het EP in op een hogere Europese reductiedoelstelling dan dat de Europese Commissie onlangs aannam in haar Europese Green Deal. Geen streven van 55% CO2-vermindering in 2030, maar ten minste 60%. Dat gaat richting de ambitie die nodig is om het Akkoord van Parijs te halen.

Met de plannen van het huidige kabinet gaan we er niet komen. De kabinetten Rutte hebben zich veel te veel laten leiden door de lobby van de industrie, de luchtvaart en de bio-industrie. Zo is jarenlang eerlijk klimaatbeleid gedwarsboomd. Maar we moeten kiezen voor mensen. We moeten kiezen voor de toekomst. Het is nu tijd om door te zetten. Want het is nog niet te laat. Wij zijn de laatste generatie die de klimaatcrisis kan stoppen. En het momentum is er. Overal ter wereld worden klimaatzaken tegen overheden en bedrijven gewonnen en gaan er miljoenen mensen de straat op om eerlijk klimaatbeleid te eisen. Het is nu tijd voor verandering.

We moeten overstappen op een circulaire economie, schoner en gezonder vervoer, de biodiversiteit herstellen, onze energievoorziening uitstootvrij maken en onze landbouw hervormen. GroenLinks heeft een masterplan opgesteld om dat in Nederland te bereiken: De Green New Deal voor Nederland. Ons afkickprogramma voor onze fossiele verslaving. Onze route uit de klimaatcrisis.

Onze Green New Deal in het kort: we bouwen de fossiele wereld af en we bouwen een duurzame wereld op. We scherpen de klimaatwet verder aan. En we richten een Klimaatfonds op. Dit fonds van 60 miljard euro geeft een gigantische impuls om Nederland na de coronacrisis op een duurzame manier weer op te bouwen. Het Klimaatfonds helpt de doelen van de Green New Deal te realiseren.

We bouwen de fossiele wereld af

1. Alle kolencentrales gaan dicht
2. Geen nieuwe vergunningen voor winning van fossiele energie
3. Een CO2-belasting voor de industrie
4. Energiebesparing
5. Geen uitzonderingen meer voor de grote vervuilers
6. De landbouw gaat bijdragen aan de aanpak van de klimaatcrisis
7. Meer treinen, minder vliegtuigen
8. Vervuilend reizen wordt duurder, schoon reizen goedkoper
9. We stoppen met onzinplastic
10. Geen investeringen in fossiel
11. We zetten in op internationale samenwerking

We bouwen een duurzame wereld op

1. Heel veel windmolens op zee
2. Zonnepanelen op alle daken
3. We investeren in openbaar vervoer en fietspaden
4. We gaan meer met de fiets en doen meer thuis
5. Isolatie van onze huizen
6. We bouwen klimaatneutraal
7. We bouwen circulair
8. We gebruiken nieuwe duurzame energie
9. Ontwikkeling groene waterstof
10. Investeringen in nieuwe energie-infrastructuur
11. We verbinden en vergroten natuur(gebieden)
12. Boeren helpen mee verduurzamen
13. We rollen de rode loper uit voor de groene industrie
14. We kiezen voor een circulaire economie