In gesprek met GroenLinks-wethouders Andrew Harijgens (Helmond) en Rik Thijs (Eindhoven)

Als je één moment zou moeten kiezen uit je werk als wethouder, wat is dan het leukste dat je tot nu toe hebt meegemaakt?

Er zijn veel leuke dingen. Het mooiste dat ik tot nu toe heb meegemaakt vind ik toch dat we erin slaagden om iemand die al heel erg lang dakloos is, multiproblematiek heeft, en eigenlijk nergens terecht kon, onderdak te bieden in een speciale situatie waar we op dat moment tien plekken hadden. Daar komt zoveel zorg bij kijken dat we maar tien plekken daarvoor hebben, want die plekken zijn heel duur. Toen hebben we toch een elfde plek erbij weten te regelen, zodat hij van de straat af was, aan zijn verslaving kon werken en langzaam weer mens kon worden. Een dak boven je hoofd is vanuit zo'n situatie wat je gewoon het meest nodig hebt. Als je zo iemand blijft volgen en je ziet dat hij van die benarde situatie waar hij in zat, weer terug mens wordt en weer zelfstandig kan gaan wonen, weer uitzicht heeft op een menswaardig bestaan met werk, dat is het mooiste dat je mee kunt maken.

Vanuit de ICT heb ik bijvoorbeeld ook veel mooie dingen gedaan zoals Nederland digitaler maken. Maar de maatschappelijke impact die je hebt als wethouder is met niks te vergelijken. Dat maakt het ambt heel waardevol en dat is waarom ik me daar zo goed in thuis voel.

Wat zijn de minder leuke dingen aan dit werk?

De minder leuke dingen zijn als je met een bepaald doel onderweg bent, en je merkt dat ergens in je omgeving dat doel wordt ondermijnd zonder dat je daar precies een vinger op kunt leggen. Soms is dat ambtelijke tegenwerking, wat niet altijd even duidelijk zichtbaar is, soms komt er ook weerstand vanuit andere hoeken. Dit is waar je mee om moet leren gaan als wethouder. Niet iedereen doet altijd alles zoals jij het bedoeld had. Het is niet altijd even leuk, maar het hoort wel bij het ambt.

Hoe ga je om met het sluiten van compromissen?

We leven nou eenmaal in een land waarin het altijd draait om coalities sluiten met andere partijen. Maar niet alleen meerdere politieke partijen, maar je hebt ook in je beleidsterreinen met heel veel partijen te maken. En iedereen heeft in samenwerking altijd een stukje eigen belang. Als je goed blijft luisteren naar de mensen waarmee je samenwerkt, en zorgt dat die relatie goed is, dan kun je ook vaak makkelijker met elkaar praten over die verschillende belangen. Je zal niet altijd 100% krijgen van wat je wil, maar dan moet je bij jezelf afvragen, als ik 90% krijg, ben ik dan ook tevreden? Wat ik altijd zie, GroenLinksers zijn altijd op de inhoud en ontzettend gedreven. Dat kenmerkt ons ook. Dat betekent dat de beweging vooruit maken, belangrijker is dan altijd die 100% realiseren.

Je werkt met zoveel verschillende mensen en belangen en die moeten allemaal gediend worden dus uiteindelijk zul je toch moeten samenwerken.

We hebben het gehad over hoe het binnen de gemeentelijke structuur gaat. Hoe zit het met daarbuiten, bijvoorbeeld hoe ga je om met kritiek en haat vanuit de maatschappij?

Toen ik in Bergen op Zoom wethouder was, wilde ik heel graag het afval niet één keer in de twee weken laten ophalen, maar één keer in de vier weken. Want minder inzamelen betekent dat mensen beter gaan scheiden. Elke inzamelbeurt kost ook geld, dus we zouden er ook financieel op vooruit gaan. Het terugbrengen van afval zou er ook voor zorgen dat we minder gaan verbranden, minder CO2 in de lucht. Dat scheiden van afval was dus een belangrijke doelstelling. 

Op het moment dat je aankondigt dat je dat wil gaan doen, dan zijn er mensen op social media die dan zeggen dan gooien we de grijze container wel bij wethouder Harijgens in de tuin. Er werden toen hele lelijke dingen gezegd. Social media is tegenwoordig een open riool en een uitlaatklep. Zolang ze maar niet daadwerkelijk voor mijn deur of in mijn tuin staan. Je moet tegenwoordig dus wel een gladde rug hebben om dat soort geluiden van je af te laten glijden. Dat heeft ook te maken met vertrouwen in je koers. Dat heeft niks te maken met niet luisteren. Als mensen gefundeerde bezwaren hebben, dan probeer je daar natuurlijk zo goed mogelijk naar te luisteren. Maar de haat die af en toe je kant op komt, daar kan ik niet zoveel mee. Ik lig daar ook niet zo wakker van.

Het ligt er ook aan hoe groot je kring is. Als je een vriendengroep hebt van 4 personen en er hebben er drie kritiek, dan is dat vervelend. Maar ik woon in een gemeente van 92.000 inwoners. Als er dan 6 kritiek hebben, is dat goed te relativeren. Je moet je niet laten gijzelen door de roepende minderheid, maar je vertrouwen halen uit die zwijgende meerderheid.

Wat is op lokaal gebied het succes waar je het meest trots op bent?

Ik vind het altijd lastig om een succes aan mezelf toe te schrijven. Je doet het namelijk nooit alleen. Ik vind het belangrijker om te laten zien dat de doelstellingen van GroenLinks gerealiseerd worden. We hebben de gemeenteraad bijvoorbeeld achter ons gekregen voor de mobiliteitstransitie die hard nodig is om zoveel mogelijk mensen uit de auto te krijgen en meer gebruik te laten maken van het OV, de fiets, deelmobiliteit en lopen.

In Bergen op Zoom ben ik er trots op dat we een website hebben gemaakt voor duurzaamheid. Hierachter zit een hele community van mensen die duurzaam bezig zijn. Door deze mensen samen te brengen in een community ontstaan er allemaal nieuwe ideeën en samenwerkingen. Daar komen hele mooie dingen uit, die je zelf nooit voor mogelijk had gehouden. 

Wat is de belangrijkste les die je hebt meegekregen in je werk als wethouder?

Je moet iedereen het vertrouwen geven, maar tegelijkertijd een gezond wantrouwen opbouwen waardoor je in staat bent de goede vragen te stellen. Het is af en toe belangrijk om een stapje terug te doen en erbij stil te staan of het nog wel de goede kant opgaat. 

Hierdoor blijf je ook nadenken over andere oplossingen of mogelijkheden. Dit zit dicht bij mijn levensmotto: kijken, denken, doen. In die volgorde. Als je het in een andere volgorde zet, gebeuren er rare dingen. Heel veel beslissingen neem je vanuit de kennis die je hebt, ook de onderbuik. Op een dag neem je misschien wel honderd beslissingen, en het is niet de bedoeling dat je bij ze allemaal steeds stil blijft staan, zo kom je niet vooruit. Je moet een gevoel ontwikkelen voor wat nu echt belangrijk is, en waar je langer bij stil moet staan. Heb ik alle informatie, kan ik alle risico's overzien, en is er een ander alternatief?

Wat zou je geweten willen hebben voordat je wethouder werd?

Als ik één ding had willen weten, was het dat de coronacrisis tijdens mijn wethouderschap zou uitbreken. Je moest iedereen via een scherm zien, waardoor het veel lastiger werd om die echte verbinding met heel veel mensen te maken. Zeker in de portefeuille cultuur, en in Bergen op Zoom de portefeuille WMO. Vroeger was ik daarvoor heel veel onder de mensen, maar de afgelopen twee jaar is dat er niet meer van gekomen. 

Wat is je favoriete plekje in Helmond?

Toch wel de Cacaofabriek. Dit is een van onze culturele hotspots, maar dit is toch wel m'n favoriet. Het is een smeltkroes waar cultuur, zingeving en zaken die maatschappelijk spelen samenkomen. Het gebouw ademt ook deze sfeer uit.

Het kasteel van Helmond is ook prachtig. Het is een echt stadskasteel omgeven met veel groen, en dat is ook wel een van mijn favoriete plekjes.

Hoe ziet het pad naar wethouder zijn eruit?

Ik ben sinds 2014 gemeenteraadslid in Eindhoven namens GroenLinks, en tussentijds ook fractievoorzitter geworden. In 2018 was ik ook lijsttrekker. We hadden één wethouder waarvan we wisten dat die doorging, en we hadden de hoop dat we twee wethouders zouden mogen leveren want we zijn toen gegroeid van 4 naar 7 zetels en werden daarmee de tweede partij. Ik heb toen een cursus gedaan over het wethouderschap en in die training kwam ik tot de conclusie dat het in 2018 nog te vroeg kwam. Dat had niets te maken met mijn persoonlijke ambitie maar doordat ik vond dat het iemand moest worden met voldoende ervaring. De fractie groeide namelijk snel, en met zoveel nieuwe mensen moest er iemand met ervaring in de fractie blijven. Daarom heb ik toen gekozen voor het fractievoorzitterschap. Een jaar later kreeg ik de vraag opnieuw, en dit was een ideaal moment voor mij om te zeggen: ik ga ervoor. 

Je hebt ook energie in je portefeuille, is dit ingewikkelder geworden gezien de huidige situatie?

Het was de afgelopen jaren al een ingewikkeld portfolio. Vooral als lokale overheid waarin we afhankelijk zijn van de rijksoverheid. Zowel met wet- en regelgeving als met geld blijft de rijksoverheid achter en dit maakt ons werk hierin lastig. Misschien dat deze crisis juist aan Den Haag laat zien dat we hier veel sneller stappen op moeten zetten. Wij als GroenLinks vinden dat dit moet om de klimaatcrisis te keren en om energiearmoede aan te pakken, en door deze crisis worden deze punten nog eens extra gesterkt en dit is een reden om die energietransitie veel sneller vorm te geven.

Denk je dat deze crisis er ook toe kan leiden dat we juist meer fossiele brandstoffen gaan verbruiken nu we nog niet ver genoeg in de energietransitie zitten?

Ik hoop dat we in dit kader het langetermijnperspectief inzien en dat we de focus leggen op zelfvoorziening en zelfstandigheid van ons energiesysteem. Dat we dit op de korte termijn nu niet terugzien, komt ook omdat we sinds 2015 niet de juiste stappen hebben gezet na het tekenen van het klimaatakkoord.

Wat zou je van tevoren geweten willen hebben over het wethouderschap?

Ik denk dat dat gaat over de verhouding tussen de ambtelijke organisatie en de rol als wethouder. Dat is voor mij wel een zoektocht geweest, en soms nog steeds. Hier kun je ook alleen maar achter komen als je echt wethouder bent. Hoe werk je met andere afdelingen samen, en hoe kun je je idealen verwezenlijken terwijl je je door de gemeentelijke structuren beweegt.

Ben je goed in het sluiten van compromissen?

De grootste punten waar echt verschillen zitten in onze gemeente zijn onderwerpen zoals het mobiliteitsvraagstuk, de positie van de auto en hoe we omgaan met Eindhoven Airport. Op het gebied van groen bijvoorbeeld, is het weer een stuk makkelijker want iedereen is het erover eens dat de stad een stuk groener moet. 

Is er een lokaal succes waar je trots op bent?

Het grootste lokale succes is toch wel de aankoop van de Wielewaal, dat is een stuk stadsbos van 142 hectare. Dit werd breed gedragen in de gemeente en dat was mooi om te zien. Het gaat een park worden, midden in de stad, voor alle Eindhovenaren. 

De aankoop van de Wielewaal was echt de kers op de taart na drie jaar hard werken.

Hoe ga je om met kritiek vanuit de samenleving?

Ik kan het zelf redelijk goed naast me neerleggen, maar soms merk ik dat het thuisfront dat wat lastiger vindt. Bij mij hoort het bij de functie, maar bij mij thuis hebben ze daar niet om gevraagd. Zodra er een grens overschreden wordt, onderneem ik natuurlijk meteen stappen en daar twijfel ik dan ook niet over. Maar kritiek hoort natuurlijk bij de baan. Ik kan me heel goed voorstellen dat het frustrerend kan zijn voor inwoners als ze niet door de barriére van de gemeente heen komen, maar het is belangrijk om altijd alles in perspectief te zien. 

Zie je een verschil in kritiek of geluiden vanuit de samenleving sinds de coronacrisis?

Er is al langer een verruwing in de maatschappij aan de gang, via social media kunnen mensen hun mening makkelijker kenbaar maken. Aan de andere kant zie ik ook een verruwing in de raad. Dit heeft denk ik ook te maken met het feit dat we de afgelopen twee jaar elkaar veel achter een scherm hebben gezien. Als je normaal een verhit debat hebt, dan ga je achteraf nog even de kroeg in en drink je een biertje met elkaar, maar de afgelopen twee jaar is dit niet meer gebeurd en dit maakt de verhoudingen stroever en scherper. 

Wat vind je het leukste aan het werk als wethouder?

Dat je iedere dag met de stad bezig bent. Iedere dag probeer je de stad een beetje mooier, groener en socialer te maken. Ik heb ook de portefeuille openbare ruimte en groen, Dus als ik door de stad fiets en ik weet dit project gaat eraan komen of ik zie de stenen verdwijnen voor meer groene plekken dan zie je dat je echt een verschil kan maken als GroenLinks en als wethouder in het stadsbestuur. 

Wat is je favoriete plekje in Eindhoven?

Dat is het Clausplein. Dit was een heel versteend plein in het centrum van onze stad. Het is een parkeergarage, dus er werd gedacht dat je er alleen maar tegels bovenop kon leggen. Nu hebben we daar een prachtig groen park van gemaakt. Iedere dag als ik naar kantoor ga, fiets ik erlangs en op zonnige dagen zoals deze is het heel mooi om te zien dat buurtbewoners er gebruik van maken. Het is ook mooi om te zien hoe dit park samen met buurtbewoners en de horecaondernemers eromheen is vormgegeven. We hebben daar ook een innovatief systeem gebruikt, dat ervoor zorgt dat we toch bovenop een parkeergarage groen kunnen realiseren.