Een toekomst om naar uit te kijken

GroenLinks en DWARS presenteren:

Een toekomst om naar uit te kijken

De plaats waar je wieg staat doet ertoe. De kansen in het leven worden van generatie op generatie overgedragen. Dat begint al op jonge leeftijd. Kinderen van arme ouders krijgen een lager schooladvies dan je op basis van de eindtoets zou verwachten. Deze kansenongelijkheid werkt een leven lang door, zo is opleidingsniveau de beste voorspeller voor een hoger inkomen later.

Dat is niet het enige wat scheefgroeit. Voor alle jongeren geldt: het is niet meer vanzelfsprekend dat zij het later beter krijgen dan hun ouders. De vermogensongelijkheid tussen de jongere en oudere generaties groeit, een betaalbare woning is in de huidige markt dikwijls onvindbaar en jongeren kampen veel vaker met onzekere arbeidscontracten.

Jongeren zijn idealistischer, maar ook gestrester dan ooit. Dat is niet zo gek: onze samenleving is een prestatiemaatschappij geworden. Tegelijkertijd worden de échte issues in de samenleving niet aangepakt. Kabinet na kabinet lijkt er meer omgekeken naar multinationals en marktwerking, dan naar de groeiende kansenongelijkheid, eerlijke verdeling van welvaart en schaarste aan betaalbare woningen. De rekening van de klimaatcrisis wordt bovendien keer op keer vooruitgeschoven.

De uitdagingen waar jonge generaties voor staan zijn enorm. Jong zijn betekent tijd en ruimte nemen om je te ontwikkelen. Tot iets. Tot iemand. De politiek is aan zet om te werken aan een toekomst om naar uit te kijken, ook voor jongeren die niet gemaakt zijn voor de schoolbanken.

GroenLinks en DWARS staan zij-aan-zij met jonge generaties en willen met ons jongerenplan het volgende realiseren.

1. Eerlijke start

‘De afgelopen 5 tot 10 jaar liep de kansenongelijkheid in het onderwijs op. Leerlingen met gelijke prestaties kwamen steeds vaker op verschillende niveaus. Het diploma van hun ouders werd hierbij steeds belangrijker.’ – Onderwijsinspectie (2019)

We keren de toenemende kansen- en vermogensongelijkheid. Vanaf achttien jaar krijgen jongeren een startkapitaal van 10.000 euro. Alle jongeren krijgen hierdoor een kans om te investeren in hun toekomst. De eerste vijf jaar kan het startkapitaal worden gebruikt voor lesgeld, collegegeld of studiekosten. En of je nou stukadoor wordt of hartchirurg, wereldreiziger of schoonheidsspecialist: vanaf je 23e is het startkapitaal vrij beschikbaar als investering in je toekomst. Het leenstelsel vervangen we door een nieuwe studiebeurs van maximaal €400,- per maand, afhankelijk van het inkomen van de ouders. We compenseren de ‘leenstelselgeneratie’ door het startkapitaal met terugwerkende kracht aan deze groep studenten beschikbaar te stellen. Dat is wel zo rechtvaardig.

2. Betaalbaar wonen

‘Huurprijzen stijgen harder dan de lonen’ – NOS / CBS (2020)

Iedereen heeft recht op een fatsoenlijke woning. Daarom willen wij een huurbijdrage beschikbaar stellen voor jongeren in een onzelfstandige woning of studentenkamer. Tegelijkertijd pakken wij de stijgende woonlasten aan door de vrije marktwerking in de huursector grotendeels af te schaffen. Door de maximale huur vast te stellen via het woningwaarderingsstelsel, gaan de meeste huurders in de vrije sector honderden euro’s per maand minder betalen. Om aan de groeiende woonvraag te voldoen bouwen we komend decennium 1 miljoen duurzame nieuwe woningen. Tienduizenden daarvan bestaan uit studentenwoningen.

3. Fatsoenlijk loon

‘Het welbevinden is lager bij mensen die onzeker zijn over hun werk of inkomen (..) Onder mensen met een flexibel contract zijn relatief veel jongeren, lager-opgeleiden, mensen met een arbeidsbeperking en mensen met een niet-westerse migratieachtergrond.’ – Sociaal Cultureel Planbureau (2020)

We pakken de loonkloof aan. We schaffen het minimumjeugdloon af en verhogen het minimumloon stapsgewijs naar 14 euro per uur. Steeds meer jongeren kunnen nauwelijks nog de eindjes aan elkaar knopen vanwege lage lonen en hoge kosten. Door de laagste lonen te verhogen, verkleinen we de loonkloof tussen rijk en arm. Jongeren verdienen meer zekerheid, daarom wordt het vaste contract weer de norm. Dat doen we door tijdelijke contracten duurder te maken voor werkgevers en schijnzelfstandigheid onmogelijk te maken. We maken een einde aan uitbuiting via zonderlinge contractvormen. Payrolling en nulurencontracten worden afgeschaft.

4. Ontspannen samenleving

‘Een paar groepen hebben het echt moeilijk door de coronacrisis: dak- en thuislozen, ouderen, maar in het bijzonder de jeugd. Daar zien we een toename van angst, stress en depressie.’ – de Nederlandse GGZ (2020)

De coronacrisis raakt jongeren onverminderd hard. Door meer frequent te testen op het coronavirus dammen we het virus snel in en kunnen we jongeren meer vrijheden geven. Door bijvoorbeeld weer de collegezalen te openen en de restricties bij amateurcompetities op te heffen. We pakken de ellenlange wachtlijsten in de GGZ aan door marktwerking in de zorg af te schaffen. De zorgpremie verlagen we naar 10 euro en het eigen risico schaffen we af voor lage- en middeninkomens. Daar vallen de meeste jongeren onder. Tot slot pakken we de oorzaken van stress in het onderwijs aan, onder meer door van het bindend studieadvies daadwerkelijk weer een advies te maken.

5. Iedereen gelijkwaardig

‘Discriminatie blijkt een hardnekkig probleem te zijn op de Nederlandse arbeidsmarkt’. – onderzoek van de Universiteit Utrecht en Universiteit van Amsterdam (2019)

In Nederland bestaat institutioneel racisme. Je afkomst doet ertoe bij het vinden van een stage, werk en bij het vinden van een woning. Ook de overheid maakt zich schuldig aan discriminatie bleek helaas uit de Toeslagenaffaire. We bestrijden institutioneel racisme bij de overheid en dringen discriminatie terug op de arbeidsmarkt en volkshuisvesting. We zijn pas gelijkwaardig, wanneer iedereen dat is.

6. We pakken de crisis van de toekomst aan

De coronacrisis is niet onze laatste crisis. Wanneer we niets doen, zal de klimaatcrisis qua impact en omvang vele malen groter zijn dan de huidige crisis. We moeten daarom onmiddellijk in actie komen: er is geen tijd meer te verliezen. Met een Green New Deal verduurzamen we de samenleving en economie in rap tempo. Hierdoor stoten we in 2030 circa 60 procent minder CO2 en andere broeikassen uit dan in 1990. En we creëren 100.000 nieuwe banen in deze groene economie. In 2045 is de hele samenleving klimaatneutraal.