Dinsdagavond staat er een nieuwe onderhandelingsronde tussen Europarlement en EU-ministers op de agenda over het aanpakken van witwassen; namens het Europees Parlement is Europarlementariër Judith Sargentini onderhandelaar. Ze wist eerder al het Europees Parlement achter haar voorstel te krijgen om belastingontduiking en witwassen aan te pakken door een publiek register van uiteindelijke belanghebbenden van bedrijven op te zetten. Ze hoopt dat dinsdag te kunnen herhalen.
1. Wat is zo'n register van uiteindelijke belanghebbenden?
Zwart geld dat verdiend wordt met corruptie, fraude, drugshandel en andere criminele activiteiten wordt vaak witgewassen door gebruik te maken van ingewikkelde bedrijfsstructuren en brievenbusfirma's. Grote bedrijven die belasting ontduiken maken gebruik van dezelfde ondoorzichtige structuren om de fiscus om de tuin te leiden.
Meer transparantie in bedrijfsstructuren zal er dus toe leiden dat belastingontduikers en andere criminelen zich niet langer kunnen verschuilen achter schimmige bedrijfsstructuren. Om deze transparantie te bereiken is een publiek register van uiteindelijke belanghebbenden onmisbaar. In zo'n register moeten de gegevens komen te staan van de uiteindelijke belanghebbende: de natuurlijke persoon die uiteindelijk de touwtjes in handen heeft of profiteert van de inkomsten. Bedrijfsstructuren worden dus blootgelegd: welke eigenaar verschuilt zich achter een bedrijf, of hoe is de piramide van bedrijven opgebouwd.
2. Waarom zijn daar Europese onderhandelingen voor nodig?
In de Europese politiek is er pas een besluit als het Europees Parlement én de Europese ministers (ook wel de Raad genoemd) het eens worden. De ene keer gaat dat sneller dan de andere keer. De Europese Commissie kan besluiten om het proces te versnellen door vertegenwoordigers van de Raad en van het Europarlement in een zogeheten trialoog bij elkaar te brengen. Dan onderhandelen ze in een aantal rondes, net zolang tot er een overeenkomst is. Die overeenkomst wordt dan voorgelegd aan het hele Europarlement en aan de complete raad van EU-ministers.
In dit geval is Sargentini een van de onderhandelaars namens het Europarlement, ze onderhandelt met de Italiaanse minister en Italiaanse ambtenaren omdat dat land tot het eind van het jaar voorzitter is van de raad van EU-landen. De Italianen willen graag nog dit jaar een akkoord sluiten. De onderhandelingen van dinsdag zijn de laatste kans om dat dit jaar te bereiken. Dat de onderhandelingen gevoelig liggen blijkt wel uit het feit dat dit al de vijfde ronde is.
3. Hoe staat de Raad van EU-ministers tegenover zo'n openbaar register?
De Europese ministers zijn verdeeld.
Het bestrijden van witwassen, van het financieren van terrorisme en van belastingontduiking staat hoog op de agenda van politieke leiders. In november concludeerden wereldleiders op de G20-top dat er meer transparantie over uiteindelijk belanghebbenden en over trusts moet komen. Recent stuurden de ministers van Financiën van Duitsland, Frankrijk en Italië een brief aan bevoegd eurocommissaris Pierre Moscovici waarin ze vroegen om meer EU-wetgeving om ondoorzichtige bedrijfsconstructies aan te pakken.
Nederland was lange tijd tegenstander van een register van uiteindelijke belanghebbenden, maar wilde juist een register van aandeelhouders. Dat helpt natuurlijk amper bij het uitpluizen van welk bedrijf in welke handen is. Dankzij druk vanuit de GroenLinks-fractie in de Tweede Kamer heeft staatssecretaris Eric Wiebes nu beloofd om niet langer dwars te liggen bij een register van uiteindelijk belanghebbenden.
4. Wat is het verschil tussen belastingontduiking en belastingontwijking?
De twee termen lijken veel op elkaar, maar hebben één belangrijk verschil. Belastingontduiking is illegaal, dan gaat het om illegale, criminele bedrijfsconstructies om geen belasting te betalen.
Belastingontwijking is in principe legaal. Een bedrijf volgt de bestaande wetgeving en slaagt erin om met brievenbusfirma's via bijvoorbeeld gunstige belastingwetgeving in Ierland of afspraken met de belastingdienst in Nederland zo min mogelijk belasting te betalen. Dankzij de Luxleaks-affaire staat belastingontwijking vol in de schijnwerpers. Ook tegen belastingontwijking helpt een register van uiteindelijke belanghebbenden. Zo kunnen we veel sneller ontrafelen welke bedrijven achter de brievenbusfirma's zitten en voeren we de publieke druk op om daar iets tegen te doen.