Op dit moment onderhandelen de Europese Unie en de Verenigde Staten over een vrijhandelsverdrag TTIP (Transatlantisch Handels- en Investeringspartnerschap). Het onderhandelingsproces is niet transparant en het verdrag kan grote negatieve gevolgen hebben voor mens en milieu in Europa. Maar weinig partijen spreken zich in de Europese verkiezingscampagne duidelijk uit over TTIP. GroenLinks maakt nog voor de verkiezingen duidelijk dat het tegen het vrijhandelsverdrag zal stemmen als de volgende vijf bezwaren niet worden weggenomen.
1. TTIP komt in de achterkamertjes tot stand
De Europese Commissie onderhandelt onder leiding van eurocommissaris Karel de Gucht over TTIP namens de EU-landen. Het Europees Parlement gaf geen formeel onderhandelingsmandaat, maar een meerderheid stemde wel in met een resolutie die de onderhandelingen steunde (GroenLinks stemde tegen, D66, PvdA, VVD en CDA waren voor). De onderhandelingsdocumenten zijn niet openbaar voor het publiek, NGO's en zelfs niet voor nationale parlementen. Invloedrijke bedrijfslobby's zoals de Transatlantic Business Council worden juist wel nauw betrokken bij de onderhandelingen. Het Europees Parlement kan alleen na de uitkomst ja of nee zeggen tegen het verdrag. Eurocommissaris De Gucht wil TTIP niet voorleggen aan nationale parlementen, maar de Tweede Kamer eiste, op initiatief van GroenLinks, dat dat wél gebeurt.
2. TTIP bedreigt Europese normen voor de veiligheid van ons voedsel, het milieu en onze privacy
De Europese Unie heeft met goede redenen strenge normen. Wij tolereren geen hormoonvlees of met chloor behandeld kippenvlees. In de VS gelden deze normen niet, dus willen Amerikaanse bedrijven in TTIP afspraken maken voor toegang tot de Europese markt voor deze onwenselijke producten. Amerikaanse internetgiganten, zoals Google en Amazon, voeren een forse lobby om de nieuwe Europese wet voor de bescherming van persoonsgegevens af te zwakken. Op milieuvlak wordt er druk uitgeoefend om de Europese regels voor schonere brandstof af te zwakken zodat de exportkansen voor vuile teerzandolie en schaliegas toenemen.
3. TTIP holt de democratie uit doordat investeerders zich kunnen onttrekken aan Europese wetten
Het vrijhandelsverdrag voorziet in bepalingen over investeringsbescherming en -arbitrage (Investor-State Dispute Settlement, ISDS). Via een dergelijk arbitragemechanisme kunnen bedrijven landen aanklagen voor internationale arbitragehoven. Hier wordt achter gesloten deuren geoordeeld door drie privé-arbiters, buiten de bevoegdheid om van nationale gerechtshoven en parlementen. Vermogende bedrijven gebruiken dit mechanisme om regelgeving aan te klagen die de verwachte winst van de bedrijven mogelijks aantast, zelfs als die regels er zijn om mens en milieu te beschermen. Dit leidt tot wetgevende zelfcensuur bij overheden en holt de democratie uit. De Zweedse energiegigant Vattenfall eist op grond van een bestaande afspraak over investeringsarbitrage 3,7 miljard euro schadevergoeding van de Duitse regering vanwege haar besluit om kernenergie uit te faseren. De noodzaak van deze investeerdersbescherming is dubieus: in andere verdragen werkt het om extra investeringen over en weer te stimuleren, maar daar lijkt tussen de EU en de VS geen sprake aangezien er al wederzijdse investeringen ter waarde van 3,5 triljoen dollar uitstaan.
4. TTIP zet ontwikkelingslanden buitenspel
De keuze van de EU en de VS voor een onderling handelsverdrag zet de Wereldhandelsorganisatie (WTO) buitenspel. En daarmee ook de ontwikkelingslanden. Een transatlantisch vrijhandelsverdrag moet rekening houden met ontwikkelingslanden, vindt GroenLinks. Brussel en Washington zouden moeten afspreken om de handelsvoordelen die zij bieden aan de armere ontwikkelingslanden te verbeteren en gelijk te trekken.
5. TTIP levert de economie als geheel vrijwel niets op
Multinationals zullen profiteren van het wegnemen van handelsbelemmeringen, maar de voorziene extra economische groei als gevolg van het vrijhandelsakkoord is zeer beperkt. Zelfs de onderhandelaar namens de EU, eurocommissaris De Gucht, kan niet aan een journalist uitleggen waarom we onze democratie, voedselveiligheid, privacy, milieu en dierenwelzijnsregels op het spel zouden zetten voor een hypothetische 0,05% extra economische groei. Bovendien schaadt TTIP het vermogen van de EU om te innoveren. De EU loopt voorop in de wereld met het beschermen van mens en milieu. Deze relatief hoge Europese standaarden vormen een belangrijk deel van onze economische kracht: zij dagen bedrijven uit om koploper te worden in nieuwe technologie. Dat schept exportkansen. Burgers noch bedrijven zijn ermee gediend als we onze standaarden opofferen aan vrijhandel.