Het hoogtepunt van 2022 was zonder twijfel de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen. Wat hebben we samen een mooi resultaat geboekt, met meer dan 600 raadsleden en ruim 100 wethouders. Een ander belangrijk moment was het politiek referendum over samenwerking met de PvdA in de Eerste Kamer. Nooit eerder brachten zoveel leden van GroenLinks hun stem uit.In 2022 maakten we ook een start met de gelote klankbordgroep van leden – het GroenLinks Beraad. De rode draad? Onze partij en onze links-progressieve beweging is sterk en vol ambitie om Nederland nog menselijker, duurzamer en eerlijker te maken.
Samenstelling partijbestuur op 1 januari 2023: Samir Bashara (interne partijontwikkeling), Jaap Wortel (penningmeester), Wouter Hakhoff (personeel & organisatie), Gebke van Gaal (internationaal secretaris en vicevoorzitter), Linda Kiewiet (communicatie & campagnes), Imane Nadif (diversiteit, inclusie & externe partijontwikkeling) en Katinka Eikelenboom (voorzitter).
Inleiding
Het partijbestuur werkt met een meerjarenbeleidsplan voor de periode 2022-2025. Daarin staan de doelen waar we aan werken en de vertrekpunten van waaruit we dat doen. Lees daarover meer via deze link. Natuurlijk spelen we ook in op wat er om ons heen gebeurt. Zo spraken we afgelopen jaar op verschillende bijeenkomsten met onze politici, leden en experts over de impact van de oorlog in Oekraïne. Ook mobiliseerden we mensen voor protestacties zoals het Woonprotest en de manifestatie voor vrijheid en vrouwenrechten in Iran. Politieke verandering bereik je immers niet alleen in vergaderzalen. Wij blijven zoeken naar verbinding met andere links-progressieve en groene krachten. Samen staan we sterker en komen we verder.
Integriteit, omgangsvormen en een inclusieve cultuur
Een belangrijk aandachtspunt voor het partijbestuur is ons integriteitsbeleid en onze partijcultuur. Hoe zorgen we voor goede omgangsvormen en voor een inclusieve cultuur waarin iedereen volwaardig mee kan doen? Dat vraagt aandacht in de samenleving als geheel, en ook binnen GroenLinks. Ook binnen onze partij is er discriminatie en grensoverschrijdend gedrag en houdt niet iedereen zich aan de regels. In onze gedragscode hebben we opgeschreven welk gedrag we van elkaar mogen verwachten. Ook hebben we onze procedures verbeterd voor het geval er iets niet goed gaat. Denk daarbij aan vertrouwenspersonen, maar ook aan de nieuwe commissie ongewenste omgangsvormen. We grijpen zoveel mogelijk momenten aan om met elkaar in gesprek te gaan over deze onderwerpen. Dat gebeurt op onze netwerkdagen, in trainingen vanuit de GroenLinks Academie en in contacten tussen afdelingen en medewerkers van het landelijk bureau.
Naast het integriteitsbeleid is ons beleid Diversiteit, Inclusie en Gelijkwaardigheid (DIG) een belangrijke manier om te werken aan onze partijcultuur. Gelijkwaardigheid is een van de kernwaarden van waar we als partij voor staan. Steeds meer partijgenoten werken binnen hun afdeling, werkgroep of fractie aan een gelijkwaardig GroenLinks. Vanuit het landelijk bureau stimuleren en ondersteunen we hen met ideeën, evenementen en trainingen. In 2022 organiseerden we met hen onder meer een goed bezocht inspiratie-evenement waar we kennis over diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid uitwisselden en samen actieplannen maakten.
Electoraal herstel, ledengroei en bewegingsopbouw vasthouden
Na de teleurstellende Tweede Kamerverkiezingen van 2021 waren we tot op het bot gemotiveerd om een geweldige campagne neer te zetten voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dat is gelukt. Op bepaalde punten, zoals het aantal raadsleden, overtroffen we zelfs de geweldige uitslag van 2018. Ook deze campagne is uitgebreid geëvalueerd. De lessen brengen we alweer in de praktijk voor de Provinciale Statenverkiezingen. Wat we onder meer zagen is hoe belangrijk het is om ruimte te houden om te kunnen inspelen op de actualiteit. Ook bleek weer dat de meeste kiezers pas vlak voor de verkiezingen hun stem bepalen. Dat betekent dat we met name in de laatste dagen optimaal zichtbaar en bereikbaar willen zijn. Dat gebeurde onder meer via de ‘zweeflijn’, waar twijfelende kiezers vragen konden stellen aan GroenLinksers.
Campagnetijd is voor ons niet alleen de periode waarin we kiezers willen bereiken, maar ook waarin we zoveel mogelijk leden en sympathisanten activeren om met ons mee te doen. We hebben in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen helaas veel live evenementen moeten afblazen of naar online moeten omzetten, zoals ons congres van januari. Maar mede dankzij online campagne updates en overleggen met onze campagneleiders en lijsttrekkers hebben we deze campagne toch als een sterk team kunnen functioneren. En gelukkig konden we in de laatste fase van de campagne weer op grote schaal huis-aan-huizen.
Het ledenaantal van GroenLinks is stabiel gebleven in 2022. Daarmee zijn we nog steeds een van de grotere ledenpartijen, met alleen FvD, de PvdA en het CDA boven ons. Op dit moment zijn we nog bezig met een nadere analyse van het ledenverloop. Op basis daarvan hopen we volgend jaar weer effectief in te zetten op groei.
Professionalisering organisatie en vereniging behouden
Als GroenLinks hebben we de afgelopen jaren grote stappen gezet in het verbeteren van de organisatie van het landelijk bureau. Denk dan aan de systemen die we gebruiken om informatie in op te slaan, onze financiële administratie, onze huisvesting en het personeelsbeleid. We zijn als partijbestuur trots op de bergen werk die de medewerkers van het landelijk bureau ook afgelopen jaar weer hebben verzet.
In 2022 moesten bezuinigingen worden doorgevoerd. Het verlies van Kamerzetels in 2021 betekende immers een korting op onze subsidie. Gelukkig bleef de impact hiervan beperkt vanwege het mooie verkiezingsresultaat in 2022 en de opbouw van reserves in de jaren daarvoor. Onze financiële huishouding is op orde. Maar een deel van de actieve GroenLinksers zal toch merken dat we het met minder moeten doen dan in de jaren daarvoor. Dat betekent onder meer minder maatwerk in de ondersteuning van afdelingen, een kleiner team van campagnemedewerkers en een iets soberder aanbod vanuit de GroenLinks Academie. Dat is een uitdaging, want we zeggen niet graag nee tegen de duizenden vrijwilligers die onze vereniging draaiende houden.
We zijn heel blij dat we in het najaar weer een live Bestuursledendag voor alle lokale en provinciale bestuursleden van GroenLinks konden organiseren. Het was een dag vol ontmoeting, uitwisseling en training. Datzelfde gold voor de Raadsledendag in het Tweede Kamergebouw in Den Haag en de Statenledendag in Amersfoort. Een terugkerend onderwerp op deze dagen is de zoektocht binnen afdelingen naar voldoende actieve leden. Een ander onderwerp is de afstand die wordt gevoeld tussen GroenLinks in de Randstad en daarbuiten. Als partijbestuur zijn we ons hiervan bewust en proberen we dit te verbeteren. Bijvoorbeeld door zelf met enige regelmaat langs te komen en door bij benoemingen en opdrachten aan kandidatencommissie te sturen op regionale diversiteit. Ook organiseren we begin 2023 een ronde tafel over de vertegenwoordiging van GroenLinks in landelijke gebieden. In 2022 voerden we een financiële wijziging door waardoor grote afdelingen iets minder en kleine afdelingen iets meer budget ontvangen vanuit landelijk.
We zien dat de mogelijkheden van online ontmoetingen maakt dat we binnen GroenLinks sneller en vaker met elkaar kunnen schakelen, onafhankelijk van afstanden. Hoewel dit de persoonlijke ontmoeting nooit kan vervangen, draagt het wel bij een goede samenwerking en betere onderlinge afstemming.
In 2022 organiseerden we alleen al vanuit de GroenLinks Academie en team partij & beweging in totaal 16 online en 20 live bijeenkomsten en trainingen voor verschillende doelgroepen. Deze werden door de deelnemers gewaardeerd met gemiddeld een cijfer van 8.3. In 2022 zijn we gestart met een online platform & training voor kandidaat-raadsleden, waarvan 332 (kandidaat-)raadsleden en ondersteuners van fracties gebruikt gemaakt hebben.
Meer invloed voor GroenLinks en meer zicht op talent door sterke netwerken
Politiek is mensenwerk. Onze mensen zijn ons kapitaal. Onze raadsleden, wethouders, gedeputeerden, burgemeesters, senatoren, Europarlementariërs, Kamerleden en vooral onze vele vrijwilligers. Een belangrijke taak van het partijbestuur is het aantrekken, opleiden en behouden van talent binnen onze club. En dat valt eerlijk gezegd niet altijd mee. De politiek kan een geweldig leuke omgeving zijn om in te werken, maar het is vaak ook vijandig en hard. Dat vraagt weerbaarheid van onze politici en bestuurders, maar vooral ook goede begeleiding vanuit de partij. We proberen daar beter in te worden en iedereen zo goed mogelijk te ondersteunen.
Rondom de gemeenteraadsverkiezingen hebben we veel geïnvesteerd in het scouten en matchen van kandidaten voor het wethouderschap. Ook is met veruit de meeste vertrekkende wethouders een exitgesprek gevoerd om terug te blikken en vooruit te kijken naar andere manieren om actief te blijven binnen de partij. Nieuwe wethouders hebben een trainingsaanbod gehad en zijn gekoppeld aan een ‘maatje’. Daarnaast organiseerden we in september een werkbezoek voor onze bestuurders bij de Groenen in Mechelen.
We hechten belang aan onze internationale netwerken. Daarom waren we met een grote en stevige delegatie aanwezig op het congres van de Europese Groene Partij (EGP) in Kopenhagen in december 2022. We leren veel van onze groene vrienden en we dragen actief bij aan de inhoudelijke, strategische en organisatorische koers van de EGP.
Politieke positionering GroenLinks aanscherpen en het verder verkennen van samenwerking op links – in het bijzonder de PvdA
In de geschiedenis van GroenLinks zijn er vele momenten geweest waarop verdergaande samenwerking met de PvdA, SP en D66 in de lucht hing. Maar nog niet eerder nam dat zulke concrete vormen aan als nu met de PvdA. De voor linkse partijen slecht verlopen laatste Tweede Kamerverkiezingen en de recordlange kabinetsformatie die daarop volgde hebben daar een belangrijke rol in gespeeld. In die periode is het vertrouwen tussen de Tweede Kamerfracties gegroeid. In de Eerste Kamer was die samenwerking al jaren heel hecht. Als partijbestuur organiseren we het gesprek en de meningsvorming over deze samenwerking met en voor onze leden. Samen zetten we de koers uit voor onze vereniging.
Afgelopen voorjaar legden we de leden de vraag voor of de Eerste Kamerfracties van GroenLinks en de PvdA na de verkiezingen van 2023 een gezamenlijke fractie zouden moeten vormen. Mede dankzij de inzet van vele van onze partijgenoten binnen afdelingen en netwerken organiseerden we in korte tijd hierover het gesprek in de partij. Uiteindelijk bracht maar liefst 46% van de leden (15.213 leden) hun stem uit, van wie 80% zich uitsprak vóór het vormen van een gezamenlijke Eerste Kamerfractie.
Veel mensen binnen en buiten onze partij zijn voorstander van vergaande samenwerking tussen de PvdA en GroenLinks. Maar er zijn ook leden die zorgen hebben. Over de impact ervan op onze politieke agenda, op onze partijcultuur en op de ruimte om als GroenLinks lokaal en provinciaal zelf te bepalen hoe en met wie samen te werken. Ook zijn er zorgen over het interne proces. Wanneer besluiten we over welke stappen en hoeveel ruimte is er voor een kritisch geluid? Als partijbestuur nemen we die zorgen serieus en leren we van de feedback die we hebben gekregen op het proces rondom het referendum.
In 2022 hebben we als partijbestuur daarom een routekaart uitgestippeld die loopt tot eind 2023. We hopen dat dit duidelijkheid geeft aan onze leden over wat er op stapel staat en hoe leden daarbij betrokken worden. Gedurende ‘vier seizoenen’ verkennen we hoe we de samenwerking met de PvdA vormgeven bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen. Meer informatie daarover lees je hier op de website. Een belangrijk onderdeel van de verkenning is de gezamenlijke inhoudelijke agenda. Kunnen we samen een aansprekend en uitgesproken, links, progressief en groen politiek verhaal formuleren? Dat gaan we onderzoeken, samen met de leden van GroenLinks en de PvdA, maar ook met links-progressieve denkers en organisaties van buiten onze partijen. Bovendien blijven we zoeken naar manieren om andere links-progressieve politieke partijen te betrekken bij deze beweging.
Leden meer betrekken bij de koers van de partij
Het partijbestuur heeft de afgelopen jaren verschillende initiatieven genomen om het gesprek met leden over koers van de partij te faciliteren. In 2022 zijn we gestart met het GroenLinks Beraad, een klankbordgroep van 100 gelote leden. Dit sluit aan bij verschillende aangenomen congresmoties die het partijbestuur hebben opgeroepen om meer instrumenten in te zetten voor ledenraadpleging. In 2022 is het GroenLinks Beraad twee keer bij elkaar gekomen. De eerste bijeenkomst stond in het teken van kennismaking en het ontwikkelen van een agenda voor de volgende sessies. De tweede bijeenkomst stond in het teken van de linkse samenwerking. Het is heel inspirerend en nuttig om met een aselecte groep gelote leden hierover te spreken. De derde bijeenkomst zal in januari plaatsvinden en staat in het teken van het betrekken van niet-stemmers bij de politiek. We zijn als partijbestuur heel enthousiast over deze vorm van ledenbetrokkenheid. Na een jaar gaan we een nieuwe groep inloten om deel te nemen. Op die manier hopen we meer en andere leden te betrekken bij het gesprek over koers van de partij. Meer informatie over het GroenLinks Beraad lees je op onze website: GroenLinks Beraad | GroenLinks.
Kiescollege niet-ingezetenen
Bij de aankomende Eerste Kamerverkiezingen op 30 mei 2023 kunnen Nederlanders die buiten Nederland wonen voor het eerst invloed uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer. Dat gebeurt via het zogeheten kiescollege niet-ingezetenen. Dit kiescollege zal bestaan uit Nederlanders die niet in Nederland wonen. Zij stemmen straks - net als de leden van de provinciale staten en de leden van de kiescolleges in Caribisch Nederland - op de leden van de Eerste Kamer. Als alle Nederlanders die zich eerder als kiesgerechtigde hebben geregistreerd gaan stemmen op het kiescollege niet-ingezeten, dan gaat het in potentie om 0,5 zetel in de Eerste Kamer.
Om mee te kunnen doen aan de kiescollegeverkiezingen moest GroenLinks een lijst samenstellen. Op deze lijst staan leden van GroenLinks die niet in Nederland wonen, maar nog wel Nederlander zijn. De kandidatenlijst voor het kiescollege niet-ingezetenen moet op 30 januari 2023 worden ingeleverd bij de gemeente Den Haag. De kieslijst voor het kiescollege niet-ingezetenen bestaat bij GroenLinks reglementair nog niet, omdat het een nieuw orgaan is. Het was gezien de korte termijn waarbinnen dit geregeld moest worden, niet mogelijk om de reglementen tijdig te wijzigen, of een congres te organiseren om deze lijst vast te stellen. Tegelijkertijd kan het net wel of net niet binnenhalen van een extra zetel (of een restzetel) in de Eerste Kamer veel verschil maken de komende periode.
In uitzonderingssituaties worden in onze reglementen bevoegdheden die normaal toekomen aan het congres doorgaans toegewezen aan de toezichtraad. Het partijbestuur heeft er daarom voor gekozen om bij wijze van hoge uitzondering een tijdelijke noodprocedure in te richten en de toezichtraad te vragen om zowel de gekozen procedure als de kandidatenlijst zelf vast te stellen. Voor de volgende Eerste Kamerverkiezingen moeten de kiescollegeverkiezingen worden opgenomen in onze reglementen.