De AIVD luisterde jarenlang het in mensenrechten gespecialiseerde advocatenkantoor Prakken d'Oliviera af, zo bevestigde minister Plasterk vorige maand. Hierbij werkte de AIVD ook communicatie uit die “evident niet als relevant voor enig onderzoek van de AIVD” was. Op initiatief van GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini bespreekt het Europarlement vandaag het toezicht op advocaten in de Europese Unie. Sargentini stelt dat het afluisteren van advocaten onze fundamentele rechten, zoals het recht op een eerlijk proces, schendt en dat het afbreuk doet aan onze rechtsstaat.
“De cliënten van een advocaat moeten uit kunnen gaan van vertrouwelijkheid”, zegt Sargentini. “Als jij als burger er niet op kan vertrouwen dat een gesprek met een advocaat veilig is, hoe zit dat dan met de dokter of bij iemand anders met een beroepsgeheim? Moeten we onze overheid maar blindelings vertrouwen? Dat lijkt me niet de les die klokkenluider Edward Snowden ons geleerd heeft.”
Het afluisteren van advocaten is zeer omstreden. Zeker wanneer de informatie uit getapte gesprekken tussen een verdachte en advocaat tegen de verdachte in een rechtszaak tegen een veiligheidsdienst opduikt, zonder dat duidelijk is waar de informatie vandaan komt. Dit kwam voor in een rechtszaak in het Verenigd Koninkrijk.
Uit onderzoek blijkt daarnaast dat de rechter moeite heeft met het beoordelen van de betrouwbaarheid van officiële schriftelijke verslagen van de AIVD. Sargentini: “Inlichtingendiensten werken nu als een slager die zijn eigen vlees keurt. Onder het mom van nationale veiligheid trekken zij bevoegdheden naar zich toe, maar onafhankelijke en objectieve controle van bijvoorbeeld de rechter ontbreekt. Dat kan niet in een rechtsstaat.”
Het Europees Mensenrechtenhof tikte de AIVD al op de vingers toen de veiligheidsdienst twee Telegraaf-journalisten had afgeluisterd omdat die hun geheime bronnen niet wilden prijsgeven. Het Hof stelde toen:
“Met het oog op wetgeving over geheime surveillance in het licht van artikel 8, dat op gebied waar misbruik in individuele gevallen potentieel zo makkelijk is en schadelijke gevolgen voor de democratische gemeenschap als geheel kan hebben, het in principe gewenst is om een rechter te vragen om toezicht te houden.” [onze vertaling, bron: Case of Telegraaf Media Nederland Landelijke Media B.V. and others v. The Netherlands]
Het is aan de inlichtingendiensten deze ingrijpende bevoegdheden zeer terughoudend toe te passen en er moet verbeterde toezicht op komen. Om die reden wil Sargentini uitleg van de Europese Commissie en de Raad van Europese ministers. Als bewaker van de Europese grondrechten zou eurocommissaris Frans Timmermans initiatief moeten nemen om deze zaak op te pakken.