In december gaf het Europees Parlement groen licht voor een parlementaire enquête naar emissiemetingen in de automobielsector, oftwel dieselgate. het schandaal waarbij Volkswagen sjoemelde met de tests van de uitstoot van hun dieselauto's. Wij beantwoorden vijf veelgestelde vragen over de parlementaire enquête.
1. Wat is een Europese parlementaire enquête?
Net als in Nederland, heeft het Europees Parlement het recht van enquête. In een parlementaire enquête doet een tijdelijke commissie van het Europarlement onderzoek naar een specifiek onderwerp met nadruk onbehoorlijk bestuur in de uitvoering van EU-wetgeving en op vermeende inbreuken op de wetgeving.
De enquêtecommissie doet zijn werk voornamelijk in hoorzittingen. De politieke fracties beslissen gezamenlijk welke instanties of personen zij relevant vinden voor het onderzoek. Personen die werken voor Europese instellingen (zoals eurocommissarissen en EU-ambtenaren) worden geacht voor de commissie te verschijnen. Anderen zijn in principe niet verplicht.
Na zes maanden schrijft de enquêtecommissie een interim-rapport, aan het einde van de periode schrijft de commissie een eindrapport met aanbevelingen op verschillende vlakken.
2. Waarom komt er een enquête over dieselgate?
Het Europees Parlement zag in dat de kwestie de geloofwaardigheid van de Europese Unie aantast. Vooral oud-eurocommissaris (en nu Europarlementariër) Antonio Tajani ligt onder vuur. Volgens onthullingen van Wirtschaftswoche kreeg hij in 2012 schriftelijk en in gesprekken al informatie over het bestaan van sjoemelsoftware.
Het voorstel van de Europese Groenen om een enquêtecommissie in te stellen kreeg eerst de benodigde 180 handtekeningen van Europarlementariërs. In december 2015 keurde een meerderheid van de Europarlementariërs de instelling van de enquêtecommissie goed. In april 2016 ging de commissie emissiemetingen in de automobielsector (afgekort EMIS) van start.
3. Welke vragen wil GroenLinks ophelderen?
Dieselgate roept vragen op over de rol van de Europese Commissie en over de nationale autoriteiten die nieuwe automodellen goedkeuren. Hadden zij dit eerder kunnen weten? Wisten ze het ook eerder? En als dat zo was, waarom grepen ze niet eerder in?
Europarlementariër Bas Eickhout is coördinator van de Europese Groenen in de enquêtecommissie. Samen met Groene collega's stelde Eickhout een routekaart op met zes onderzoeksvragen waar de enquêtecommissie antwoorden op moet formuleren.
4. Wat is de planning van de enquêtecommissie?
Eerst en vooral vraagt de commissie uitleg aan onderzoekers uit die testresultaten toetsen aan praktijktests en die de impact op luchtkwaliteit en volksgezondheid onderzoeken. Zo proberen ze bewijs te vergaren over wat voor informatie verschillende instanties hadden de afgelopen jaren, en of de juiste autoriteiten werden geïnformeerd wanneer er een vermoeden van fraude was.
Vervolgens komen wetenschappers en technici aan de beurt om te onderzoeken of het met de huidige technologie mogelijk is om in de praktijk (dus op de weg) onder de uitstootlimieten te blijven. Waarom zijn systemen die stikstofoxide uit uitlaatgassen filteren vatbaar voor fraude met sjoemelsoftware? De enquêtecommissie moet uitzoeken op welke schaal sjoemelsoftware wordt gebruikt. Was er wetgeving om handelsgeheimen te beschermen die de autofabrikanten hielp om sjoemelsoftware te verdoezelen?
Hierna is de autoindustrie aan de beurt, zo kan de commissie eer inzicht krijgen over de invloed die de autolobby heeft op Europese wetgeving.
Na het verzamelen van zoveel mogelijk bewijs gaat de commissie over naar de meer politiek verantwoordelijken. In hoeverre waren de Europese Commissie en nationale goedkeuringsinstanties op de hoogte van de fraude? Hadden ze eerder kunnen en moeten ingrijpen?
Naast de hoorzittingen laat de commissie ook studies uitvoeren en gaat ze op werkbezoek. Zo zal een afvaardiging het Joint Research Centre van de Europese Commissie in het Italiaanse Ispra bezoeken. Ook gaan Europarlementariërs lang bij de goedkeuringsinstantie van Luxemburg, de populairste plek voor autofabrikanten om hun nieuwe modellen te laten goedkeuren.
Een uitgebreide planning staat op de website van het Europees Parlement.
5. Wat kun je zeggen over de hoorzittingen die al zijn geweest?
Per hoorzitting schrijven we een blogbericht waarin we samenvatten wat de belangrijkste bevindingen zijn. Je vindt ze terug op groenlinks.nl/nieuws/emis.