Gemeenten zijn op dit moment verplicht om de regels voor terugvordering strikt toe te passen. Dit leidt regelmatig tot schrijnende gevallen, getuige de boodschappenrel van december afgelopen jaar. Daarbij werd iemand met een bijstandsuitkering die boodschappen had gekregen van haar ouders een boete van 7.000 euro opgelegd door haar gemeente.
De initiatiefwet van ChristenUnie wordt ondersteund door een Kamermeerderheid van GroenLinks, D66, CDA, SP en PvdA. Dat maakt het kans dat dit in een volgende kabinetsperiode wordt ingevoerd groot.
De initiatiefwet geeft gemeenten de ruimte om zelf een afweging te maken. Dat is een belangrijke stap in het terugbrengen van de menselijke maat in de bijstandsregels.
Gemeenten moeten meer ruimte krijgen om de menselijke maat toe te passen bij terugvordering of boete, wanneer iemand in de bijstand een foutje heeft gemaakt.
Wim-Jan Renkema (GroenLinks): “De Participatiewet is een strenge, hardvochtige wet die uitgaat van wantrouwen. De menselijke maat is zoek. Daarom is het heel belangrijk dat gemeenten de ruimte krijgen mensen die een uitkering ontvangen te benaderen als mensen die steun nodig hebben, in plaats van als fraudeurs."
Met de huidige regels zijn gemeenten verplicht om bij schending van de zogeheten inlichtingenplicht de uitkering terug te vorderen, een boete op te leggen en de uitkering te herzien. Een klein foutje kan dus tot grote gevolgen en grote financiële zorgen leiden. Door de initiatiefwet worden deze verplichtingen omgezet in een "kan"-bepaling, waardoor gemeenten zelf de ruimte krijgen om een afweging te maken, met oog voor de specifieke situatie.
Eppo Bruins (ChristenUnie): “De bijstandsregels pakken nu te vaak hardvochtig uit. Als je bijvoorbeeld per ongeluk vergeet de goedbedoelde boodschappen van je moeder op te geven, kun je te maken krijgen met terugvordering en boetes. Met financiële problemen tot gevolg. Dat moet anders. De mens moet weer centraal komen te staan in de bijstand, niet het systeem. Met deze wet krijgen gemeenten ruimte voor maatwerk, met oog voor de specifieke situatie. Zo komt er weer ruimte voor barmhartigheid.”
Marijke van Beukering-Huijbregts (D66): “Een ambtenaar die moet zeggen: ‘Sorry mevrouw, ik weet dat u het niet met opzet zo gedaan heeft, maar in de wet staat dat ik het volledige bedrag moet terugvorderen.’ Dat zou niet voor mogen komen, maar dat is nu helaas nog wel het geval. Met deze wet geven we die ambtenaar de mogelijkheid om een menselijke maat toe te passen. Zo voorkomen we dat mensen slachtoffer worden van een systeem.”
René Peters (CDA): “Wie echt fraudeert, moet aangepakt worden. En wie een foutje maakt, heeft hulp nodig. Vorderingen en boetes zijn maatwerk.”
Gijs van Dijk (PvdA): “Mensen die rond moeten komen van een bijstandsuitkering verdienen volgens de PvdA vertrouwen en uitzicht op een betere toekomst. Met dit wetsvoorstel maken we een begin met afscheid nemen van de huidige cultuur van wantrouwen en sancties, en werken we toe naar een eerlijker en fatsoenlijker systeem waarin de menselijke maat weer voorop staat.”
Jasper van Dijk (SP): “Met deze wet zetten we een belangrijke stap in de strijd tegen de doorgeslagen fraudejacht.”
Vandaag publiceren de partijen de wet voor internetconsultatie, zodat belangenorganisaties en anderen uit het veld kunnen reageren.
