Geopolitiek en klimaatcrisis vragen om energie- onafhankelijkheid

Wat er de komende dagen, weken of maanden in Oekraïne en Rusland gebeurt is onzeker, maar één ding is wel zeker; dat we om geopolitieke redenen af moeten van deze afhankelijkheid. Maandag werd ook het nieuwste IPCC-rapport gepresenteerd met een duidelijke conclusie: de wereld koerst in rap tempo af op de 1.5 graad temperatuurstijging en dat heeft grote gevolgen. Meer extreem weer, meer droogte, meer hongersnoden en oorlog: een warmere wereld is een onstabiele wereld.

De klimaatcrisis en geopolitieke ontwikkelingen noodzaken ons om snel over te stappen van fossiele energie naar duurzame energie én om heel veel energie te besparen. Hoe meer we op korte termijn besparen, hoe sneller we energieonafhankelijk kunnen zijn.

Gascrisis

Poetin voert een oorlog gefinancierd met de verkoop van olie, kolen en gas. GroenLinks wil dat wij zo snel mogelijk stoppen met fossiele energie uit Rusland. Als er daardoor gastekorten dreigen dan moet het Bescherm en Herstelplan Gas in werking treden. Dat is er, na lang aandringen van GroenLinks, gekomen om te voorkomen dat er meteen naar het Groningergasveld gekeken wordt om meer gas te leveren tijdens een gascrisis. In dit plan zit een maatregelenladder. Hoe nijpender de situatie wordt, hoe meer maatregelen kunnen worden ingezet. De eerste trede van de ladder is bijvoorbeeld het oproepen tot minder gasverbruik, maar in uiterste gevallen kunnen ook gasafnemers worden afgeschakeld. Helaas is dit plan nooit wettelijk verankerd. Dat betekent dat de overheid op dit moment niet de slagkracht heeft om de verregaande maatregelen af te dwingen, zoals het afsluiten van bedrijven van gas. Ook is het plan niet genoeg verfijnd. Er moet nog wel een onderscheid gemaakt worden tussen bijvoorbeeld ziekenhuizen en bedrijven. Maar ook binnen de groep bedrijven zijn er essentiële en minder essentiële bedrijven. De sierteeltsector en de kunstmestsector gebruiken bijvoorbeeld samen ruwweg 4 miljard kuub aan gas, dat is ongeveer 10% van ons jaarlijkse gasverbruik, maar deze twee sectoren zijn minder essentieel voor onze economie dan andere sectoren.

Nationaal Energiebesparings- plan

Op dit moment zijn het nog niet de fysieke gastekorten die dreigen te ontstaan, maar een mega-prijsstijging die vooral ook de laagste inkomens hard (gaat) raken. Daarom is energiebesparing, zowel van gas als elektriciteit, nu cruciaal. Wat GroenLinks betreft komt het kabinet nu zo snel mogelijk met een Nationaal Energiebesparingsplan: een plan voor huizen, kantoren, publieke gebouwen, MKB en industrie om veel meer energie te besparen. Het is tijd voor een brede oproep aan iedereen om minder gas te verbruiken. Er zijn heel veel zaken die we kunnen doen die weinig significant lijken, maar het toch zijn. De verwarming omlaag in publieke gebouwen, winkeldeuren dicht, lege kantoorruimtes en publieke gebouwen niet verwarmen en verlichten: we verspillen iedere dag (en nacht) zoveel energie.

Als in elk huis in Nederland de gasketel en verwarming efficiënter afgesteld wordt, het zogenaamde waterzijdig inregelen, dan kan dat procenten schelen in ons totale gasverbruik. Daarnaast zijn er natuurlijk de kleinere maatregelen zoals het aanbrengen van radiatorfolie en tochtstrips of de verwarming een graadje lager zetten en mensen bewust maken dat minder warm water gebruiken het gasverbruik verminderd. Om onnodige energieverspilling tegen te gaan, en uit solidariteit met Oekraïne, pleit GroenLinks ervoor dat de overheid speciale energieteams langs alle woningen in Nederland stuurt. Zij bieden bewoners gratis energiebesparende producten aan en energiecoaches geven advies over hoe je zelf direct energie kunt besparen. We zouden voor deze energieteams en relatief eenvoudige klusjes zelfs een beroep kunnen doen op vrijwilligers (met eventueel een vrijwilligersvergoeding), net zoals we tijdens de coronacrisis ook hebben gedaan. Ook zonder de crisis in Oekraïne was dit een goed idee, maar het is nu nóg urgenter

Woningcorporaties moeten ook direct aan de slag met het op grote schaal isoleren van sociale huurwoningen. Zo hebben veel sociale huurwoningen nog steeds enkelglas. Om kapitaal hiervoor te creëren moet de verhuurdersheffing onmiddellijk naar nul. Ook hier pleit GroenLinks al langer voor, maar de noodzaak is nu nog groter. Verhuurders moeten op korte termijn verplicht worden hun huizen te isoleren en te verduurzamen.

In de vrije huursector zien we dat nog steeds veel verhuurders onvoldoende investeren in het isoleren en verduurzamen van de woningen die zij, vaak tegen hoge huren, verhuren. We willen dat deze verhuurders snel aan de slag gaan met het isoleren. Omdat huurders vaak weinig middelen hebben om isolatie af te dwingen willen we dat de wettelijke isolatienormen worden aangescherpt.  Wanneer verhuurders die normen niet naleven hebben huurders recht op huurverlaging vanwege het gebrek aan de woning.

Ook in het bedrijfsleven kan er natuurlijk nog veel energie bespaard worden. Hiervoor is al wetgeving die bedrijven dwingt om energiebesparende maatregelen te nemen die binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend, maar die wetgeving wordt nauwelijks gehandhaafd. Op basis van de huidige energieprijzen moet worden geïnventariseerd welke investeringen gedaan moeten worden. Ook moeten er meer energiebesparende maatregelen vallen onder deze verplichting. Met de huidige energieprijzen is dit ook in het belang van de bedrijven zelf. Vanzelfsprekend is handhaving ook essentieel.

Voor de industrie gaat er ook een energiebesparingsverplichting gelden. Deze verplichting moet versneld worden ingevoerd en goed worden gehandhaafd. Er moet een landelijk team komen die energie-intensieve bedrijven goed kan helpen en controleren bij het nemen van energiebesparende maatregelen. Voorbeelden van dit soort maatregelen zijn het isoleren van tanks en buizen, energie-efficiënte pompen en ventilatoren, en het goed hergebruiken van warmte. Hierover heeft GroenLinks al ideeën op een rij gezet.

Schaalsprong duurzame energie

De komende maanden is het zachter weer, dus is er geen acuut tekort aan gas. Daarom is het nu de juiste tijd om in actie te komen, zodat we voor de volgende winter klaar zijn om met veel minder gas toe te kunnen. Alternatieve bronnen van aardgas zijn helaas geen vrolijk verhaal, want dat betekent ook dat er schaliegas uit de VS of gas uit Iran zal kan worden geïmporteerd. Dat laat echter vooral duidelijk zien hoe noodzakelijk het is om op grote schaal energie te besparen.

Naast energie besparen moet er uiteraard worden overgeschakeld naar andere energiebronnen. We kennen de oplossingen al. We moeten die alleen nog uitvoeren. Elk zonnepaneel, elke windmolen of elke geothermiebron die we erbij krijgen zorgt ervoor dat het regime van Poetin minder steun krijgt. Dus alle plannen voor de opwek van meer duurzame energie moeten nu in volle vaart uitgerold worden; de grote windparken op zee, alle beschikbare daken vol met zonnepanelen, lokaal energie opslaan, wind- en zonneparken op land op locaties die het meest passend zijn, groen gas uit echt duurzame bronnen en nieuwe innovatieve technologie zoals geo- en aquathermie. Er is genoeg schone energie, alleen moeten we durven te investeren en leiderschap tonen. Daar vraagt deze geopolitieke en klimaatcrisis om!