CETA: het controversiële handelsakkoord tussen de Europese Unie en Canada. GroenLinks is voorstander van afspraken met Canada over eerlijke handel, betere milieubescherming en het versterken van mensenrechten. Maar GroenLinks is faliekant tegen CETA.

CETA, TTIP, ICS en ISDS. De termen vliegen in het rond, maar hoe zit het nou precies? Wat wordt waarmee bedoeld? En waarom is GroenLinks tegenstander van CETA en TTIP? Vijf vragen én antwoorden.

1.Wat is CETA?

Het Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA) is een nieuw handelsakkoord tussen de Europese Unie en Canada. Inmiddels heeft het akkoord, in tegenstelling tot TTIP, bijna de eindstreep gehaald. Canada en de EU zijn het eens geworden over de tekst van het akkoord. De komende maanden moeten de regeringen en parlementen van de lidstaten een definitief besluit nemen. Na instemming van het Europees Parlement begin 2017 kan het verdrag voorlopig in werking treden. (Zie ook: Besluitvorming over CETA in vijf stappen)

2. Wat heeft CETA te maken met TTIP?

CETA is het kleine zusje van TTIP; het handelsverdrag tussen de Verenigde Staten en de EU. Over TTIP wordt nog druk onderhandeld. Het is onwaarschijnlijk dat het nog lukt om dit verdrag te sluiten voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen op 8 november 2016. Daarna is het nog maar afwachten wat de volgende Amerikaanse regering gaat doen. Maar veel Amerikaanse bedrijven hebben ook vestigingen in Canada, waardoor het voor hen mogelijk wordt om gebruik te maken van CETA.

3. Wat is het verschil tussen CETA en traditionele handelsakkoorden?

Zowel CETA als TTIP zijn zeer controversieel, omdat deze akkoorden veel verder gaan dan traditionele handelsakkoorden. Behalve het afschaffen van douanetarieven, openen de verdragen ook de markten voor openbare aanbesteding, bevatten ze afspraken over samenwerking, regulering, de bescherming van intellectueel eigendom en het liberaliseren van diensten. Ook is er in deze handelsakkoorden een juridische bescherming voor multinationals opgenomen. De ophef rond CETA en TTIP gaan vooral over deze bescherming die ICS of ISDS heet.

4. Wat zijn ICS en ISDS?

ISDS betekent Investor State Dispute Settlement en is een speciale juridische bescherming van buitenlandse investeringen. Het is de bedoeling van de onderhandelaars om in TTIP en CETA een vorm van ISDS op te nemen. Hierdoor krijgen grote bedrijven de mogelijkheid om buiten de reguliere rechtbanken om, via zogenaamde arbitragezaken, schadevergoedingen te eisen als landen wetgeving invoeren die multinationals benadeelt. ISDS kan er dus toe leiden dat overheden hoge schadevergoedingen moeten betalen als zij de belangen van buitenlandse bedrijven schaden. Ook kan het zijn dat landen afzien van nieuwe wetgeving uit angst voor schadeclaims. Er is veel kritiek op ISDS dat al in andere verdragen is opgenomen. Daarom heeft de Europese Commissie een iets aangepast systeem bedacht met de naam ICS. Dit, om aan enkele kritiekpunten tegemoet te komen. ICS staat voor Investment Court System en is opgenomen in CETA, maar is dus eigenlijk een vorm van ISDS.

Vanwege de hoge schadevergoedingen die geëist kunnen worden van overheden op basis van deze juridische bescherming kunnen deze overheden terughoudend worden met het invoeren van regels die bijvoorbeeld arbeidsomstandigheden, gezondheid of het milieu beschermen uit angst voor schadeclaims van grote bedrijven.

5. Waarom is GroenLinks tegen de komst van CETA?

CETA heeft veel nadelen. ICS geeft multinationals de kans om schadevergoedingen te eisen van overheden als nieuwe wetgeving nadelig uitpakt voor grote bedrijven. Deze dreiging van arbitragezaken wanneer landen besluiten om ambitieuzer beleid te formuleren om hun burgers, dieren of natuur beter te beschermen, is een ondermijning van de rechtsstaat en van onze parlementaire democratie. Daarnaast wordt met CETA afgesproken om plannen voor nieuwe Europese wetgeving tegen het licht te houden om te kijken of ze stroken met vrijhandelsprincipes, nog voor deze voorstellen naar de parlementen in Europa gaan. Dit is ook een ondermijning van de democratie en reduceert regels in het algemeen belang tot een handelsobstakel. CETA kan een rem zetten op regelgeving op gevoelige terreinen zoals teerzandolie of dierenwelzijnseisen. Ook wordt het na de invoering van CETA onmogelijk om geliberaliseerde diensten weer in overheidshanden te nemen als landen dat zouden willen.